میلگرد چیست؟ انواع میلگرد، مشخصات و کاربرد هر کدام

زمان مطالعه: 9 دقیقه

میلگرد یا آرماتور (Rebar) یک مقطع فولادی طویل و توپر استوانه‌ ای شکل است، که معمولا از فولاد با کربن متوسط ساخته می‌ شود و کاربرد اصلی آن، مسلح کردن بتن در ساختمان‌ سازی است. میلگردها در انواع مختلف آجدار، ساده، آلیاژی و… تولید می‌ شوند و هر کدام کاربرد خاص خود را دارند. در این مقاله ابتدا به این سوال که میلگرد چیست پاسخ می دهیم، سپس به معرفی مشخصات و انواع آن می پردازیم.

میلگرد چیست و چرا از آن در ساختمان سازی استفاده می شود؟

در حالت کلی مقاومت فشاری بتن بسیار زیاد است و برای خرد کردن آن، به نیروی فوق العاده قوی نیاز داریم. این در حالی است که بتن، مقاومت کششی و پیچشی نسبتا ضعیفی دارد. به همین دلیل برای افزایش استحکام کششی و پیچشی آن، از انواع میلگرد به خصوص آماتور آجدار استفاده می‌ شود.

میلگرد برای اولین بار در اوایل قرن نوزدهم، در فرانسه مورد استفاده قرار گرفت. در آن زمان، بتن به تنهایی برای ساخت سازه های بزرگ و مستحکم کافی نبود. این مقطع با افزایش مقاومت کششی بتن، امکان ساخت سازه‌ های بتنی بزرگ مانند پل‌ ها، ساختمان‌ های بلند و سدها را فراهم کرد.

انواع میلگرد را بشناسید!

میلگردهای ساختمان سازی را بر اساس پارامترهای شکل ظاهری، جنس، استاندارد و کاربرد طبقه بندی می کنند. هر یک از این دسته بندی ها دارای زیرشاخه های متنوعی هستند که در ادامه توضیح می دهیم. توجه داشته باشید که قیمت روز میلگرد، برای هر یک از این دسته بندی ها متفاوت است.

1) انواع میلگرد بر اساس شکل ظاهری (آجدار و ساده)

میلگردها بر اساس شکل ظاهری که مهم ترین فاکتور است، به دو دسته ساده و آجدار تقسیم بندی می شوند. میلگرد آجدار، دارای شیارهایی است که باعث افزایش چسبندگی میلگرد به بتن می‌ شود؛ به همین دلیل، مقاومت سازه بتنی در برابر نیروهای کششی را افزایش می دهد. این آرماتور پرکاربردترین نوع میلگرد در ساختمان‌ سازی است.

میلگرد ساده برخلاف نوع آجدار فاقد شیار است. این آرماتور برای مواردی که به چسبندگی زیاد میلگرد در بتن نیازی نیست، استفاده می شود (به عنوان مثال در اتصالات بین تیر و ستون).

میلگرد آجدار و ساده هر کدام کاربرد خاص خود را دارند. انتخاب نوع میلگرد مناسب برای یک سازه بتنی، باید با توجه به عوامل مختلفی مانند نوع سازه، شرایط محیطی و بارهای وارده انجام شود. میلگرد آجدار نسبت به میلگرد ساده، مقاومت کششی بالاتری دارد. آج‌ ها باعث افزایش سطح تماس بین میلگرد و بتن می‌ شوند به همین دلیل، مقاومت سازه بتنی در برابر نیروهای کششی افزایش پیدا می کند.

میلگرد ساده نسبت به آجدار، شکل پذیری (انعطاف پذیری) بالاتری دارد. این به دلیل عدم وجود آج‌ ها، در سطح آرماتور ساده است. آج‌ ها باعث افزایش سفتی میلگرد می‌ شوند و به همین دلیل، میلگرد آجدار کمتر تغییر شکل می دهد.

2) انواع میلگرد بر اساس جنس (فولاد کربنی و آلیاژی)

میلگردها بر اساس جنس و متریال به کار رفته، در دو دسته فولاد کربنی و آلیاژی تولید می‌ شوند. میلگرد فولاد کربنی، از آلیاژ فولاد با کربن متوسط ساخته می‌ شود. کربن یکی از عناصر اصلی در فولاد است، که بر خواص مکانیکی آن تاثیر می‌ گذارد. افزایش درصد کربن در فولاد، باعث افزایش مقاومت کششی و سختی فولاد می‌ شود، اما شکل‌ پذیری آن را کاهش می دهد.

آرماتور فولاد کربنی، ارزان‌ ترین نوع میلگرد است. این نوع میلگرد برای مواردی استفاده می‌ شود که نیازی به مقاومت بالا در برابر خوردگی و سایش نیست. به عنوان مثال، از میلگرد فولاد کربنی در ساختمان‌ سازی استفاده می‌ شود.

میلگرد آلیاژی، از فولاد با آلیاژهای مختلف ساخته می‌ شود. آلیاژهای موجود در فولاد، خواص مکانیکی آن را بهبود می دهند. به عنوان مثال آلیاژهای کروم، نیکل و منگنز باعث افزایش مقاومت فولاد در برابر خوردگی می‌ شوند.

میلگرد آلیاژی مقاومت بالایی در برابر خوردگی و سایش دارد. این نوع میلگرد برای مواردی استفاده می‌ شود که سازه در معرض رطوبت یا مواد شیمیایی قرار دارد. به عنوان مثال، از میلگرد آلیاژی در سازه‌ های زیر آب، سازه‌ های دریایی و صنعتی استفاده می‌ شود.

میلگردهای آلیاژی بر اساس نوع آلیاژ موجود در آنها به انواع مختلفی تقسیم می‌ شوند. برخی از انواع میلگرد آلیاژی عبارتند از:

• میلگرد کروم دار
• میلگرد نیکل دار
• میلگرد منگنز دار
• میلگرد تنگستن دار
• میلگرد مولیبدن دار

میلگرد فولاد کربنی و آلیاژی، هر کدام کاربرد خاص خود را دارند. انتخاب نوع میلگرد مناسب، برای یک سازه بتنی باید با توجه به عوامل مختلفی مانند نوع سازه، شرایط محیطی و بارهای وارد بر سازه انجام شود.

3) انواع میلگرد بر اساس استاندارد تولید

در ایران، میلگردها بر اساس استاندارد ملی ایران (ISIRI) تولید می‌ شوند. این استانداردها مشخصات فنی آرماتور را از نظر قطر، طول، مقاومت کششی و سایر ویژگی‌ ها تعیین می‌ کنند. بر اساس استاندارد ISIRI، میلگردها به چهار دسته اصلی زیر تقسیم می‌ شوند:

• میلگرد ساده یا نرم (A1)
• میلگرد آجدار مارپیچ (A2)
• میلگرد آجدار جناقی (A3)
• میلگرد آجدار مرکب (A4)

میلگرد ساده، فاقد آج یا شیار است و مقاومت کششی 240 نیوتن بر میلی‌ متر مربع دارد. این نوع میلگرد برای مواردی استفاده می‌ شود که نیازی به چسبندگی زیاد میلگرد به بتن نیست. به عنوان مثال، از میلگرد ساده در اتصالات بین تیر و ستون استفاده می‌ شود. این آرماتور به نام تجاری S240 نیز شناخته می شود و نشان دهنده مقدار مقاومت کششی آن است.

میلگرد آجدار مارپیچ، شیارهایی به شکل مارپیچ در سطح خود دارد. مقاومت کششی این نوع میلگرد 340 نیوتن بر میلی‌ متر مربع است. میلگرد آجدار مارپیچ پرکاربرد ترین نوع آرماتور در ساختمان‌ سازی است. این نوع میلگرد به نام تجاری S340 نیز شناخته می شود.

میلگرد آجدار جناقی دارای شیارهایی به شکل جناقی در سطح خود است. مقاومت کششی این نوع میلگرد 400 نیوتن بر میلی‌ متر مربع است. میلگرد آجدار جناقی مقاومت کششی بالاتری نسبت به میلگرد آجدار مارپیچ دارد و برای مواردی استفاده می‌ شود که به مقاومت کششی بالاتری نیاز داریم. نام تجاری این محصول S400 است.

میلگرد آجدار مرکب دارای ترکیبی از آج‌ های مارپیچ و جناقی در سطح است. مقاومت کششی این نوع میلگرد، 500 نیوتن بر میلی‌ متر مربع است. میلگرد آجدار مرکب، مقاومت کششی بسیار بالایی دارد و برای مواردی استفاده می‌ شود که به مقاومت کششی بسیار بالا احتیاج داشته باشیم. نام تجاری میلگرد آجدار مرکب، S500 است. علاوه بر ISIRI، هر یک از استانداردهای میلگرد دارای ضوابط گوناگونی هستند.

4) انواع میلگرد از نظر سایز

میلگردها را از نظر سایز بندی نیز متفاوت هستند. هر یک از سایزهای میلگرد، ضخامت و قطر متفاوتی دارند و برای کاربردهای خاصی استفاده می‌ شوند. سایزهای میلگرد در بازه 8 تا 32 میلی متری قرار می گیرند. انتخاب سایز میلگرد مناسب برای یک سازه بتنی، باید با توجه به عوامل مختلفی مانند نوع سازه، شرایط محیطی و بارهای وارد بر سازه انجام شود.

به طور کلی، هرچه قطر میلگرد بیشتر شود، مقاومت آن نیز افزایش می یابد. بنابراین برای سازه‌ هایی که در معرض نیروهای کششی زیاد هستند، باید از میلگردهایی با قطر بیشتر که وزن سنگین تری دارند استفاده کرد.

آشنایی با سایر میلگردها در جهان

میلگردهایی که تا اینجا معرفی کردیم، پرفروش ترین و رایج ترین آرماتورهای ایران و جهان بودند. اما علاوه بر موارد گفته شده، میلگردهایی وجود دارد که احتمالا تاکنون اطلاعات زیادی در مورد آنها ندارید. این آرماتورها را در ادامه معرفی می کنیم.

میلگرد خاموت

خاموت نوعی میلگرد فولادی است که به صورت حلقه‌ های بسته در اطراف میلگردهای طولی قرار می‌ گیرد. این میلگردها با استفاده از دستگاه‌ های مخصوص خم می‌ شوند و به شکل‌ های مختلف مربعی، مستطیلی، دایره‌ ای و… تولید شده اند.

خاموت در سازه‌ های بتنی، نقش مهمی در افزایش مقاومت آنها در برابر نیروهای برشی و پیچشی ایفا می‌ کند. این میلگردها با اتصال میلگردهای طولی به یکدیگر، از کمانش آنها جلوگیری می‌ کنند و باعث می‌ شوند که سازه در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله و باد مقاومت بیشتری داشته باشد.

میلگرد اروپایی

میلگرد اروپایی، به‌ طور عمده از جنس فلز منگنز ساخته می شود. این میلگرد، مقاوم‌ ترین آرماتوری است که قابلیت خم‌ شوندگی دارد. از دیگر ویژگی مهم این محصول، می‌ توان به این اشاره کرد که کار با آن راحت است. به‌ طور کلی برای استفاده در مناطق زلزله‌ خیز یا برای پروژه‌ هایی که نیاز به ساختار یکپارچه دارند، این میلگرد توصیه نمی‌ شود.

میلگرد با فولاد پرکربن

رایج‌ ترین نوع میلگرد، «سیاه» است که مقادیر کربن بسیار بالایی دارد. بزرگ‌ ترین ضعف میلگرد سیاه این است که به دلیل واکنش پذیر بودن کربن، خیلی زود دچار فرسایش می‌ شود. اگر درصد این فرسایش زیاد باشد، باعث شکسته شدن بتن‌ های اطراف آن می‌ شود. برای شرایطی که ممکن است میلگرد در معرض رطوبت و اشباع آب قرار بگیرد، گزینه‌ های مناسب‌ تری نسبت به میلگرد سیاه وجود دارد. اما با این حال می‌ توان گفت که بهترین نوع میلگرد از لحاظ قدرت و استحکام کششی، میلگرد سیاه است.

میلگرد با پوشش اپوکسی

میلگرد با پوشش اپوکسی، در واقع همان میلگرد سیاه با پوشش مقاوم است. مقاومت این میلگرد، مشابه آرماتور سیاه است؛ اما در برابر خوردگی مقاومت بیشتری دارد. با این حال پوشش اپوکسی، فوق‌ العاده ظریف است. هرچه آسیب وارده به پوشش بیشتر باشد، مقاومت کمتری از خود نشان می‌ دهد.

میلگرد گالوانیزه

اگر بخواهیم میلگرد اپوکسی و گالوانیزه را با یکدیگر مقایسه کنیم، باید بگوییم که میلگرد گالوانیزه نسبت به سیاه، چهل برابر مقاومت بیشتری در برابر خوردگی دارد و احتمالا به همین دلیل از میلگردهای اپوکسی گران‌ تر است. از آنجایی که این نوع میلگردها آسیب‌ پذیری کمتری دارند، قیمت آنها نسبت به میلگرد اپوکسی بیشتر است.

میلگرد از جنس فیبر تقویت شده پلیمری (GFRP)

میلگرد FRP، محصولی کامپوزیتی است که به جای میلگردهای فولادی استفاده می‌ شود و به طور قابل توجهی از خسارات ناشی از خوردگی میلگرد در محیط های خورنده و اسیدی جلوگیری می‌ کند. استفاده از میلگرد FRP، در اماکنی که مشکل مجاورت با میدان‌ های الکتریکی و مغناطیسی وجود ندارد، بهترین انتخاب برای مسلح کردن بتن است. این محصول، به دليل مقاومت بالا در برابر سولفات‌ ها، كلريدها و زنگ زدگی کاربرد بسیار زیادی دارد.

از میلگرد FRP می‌ توان برای طراحی و ساخت ساختمان‌ های جدید استفاده کرد. این مصالح با خواصی که دارند، باعث کاهش قطر و افزایش فاصله‌ بین میلگردها در ساختار بتنی مسلح ازجمله دال‌ ها، تونل‌ ها، فونداسیون و… می‌ شوند. در نتیجه، در برابر ارتعاشات به وجود آمده ناشی از زلزله و تجهیزات صنعتی، مقاوم نیستند.

میلگرد فولادی ضد زنگ

میلگرد فولادی ضد زنگ، به عنوان بهترین نوع آرماتور قابل استفاده برای اکثر پروژه ها و به نوعی گران‌ ترین میلگرد موجود در بازار است. این نوع میلگرد، حدود هشت برابر گران‌ تر از میلگرد اپوکسی است. با این حال، استفاده از فولاد ضد زنگ (به جز مواردی خاص)، پرهزینه است.

اما برای کسانی که دلیلی برای استفاده از آن دارند، میلگرد فولادی ضد زنگ، 1500 برابر مقاومت در برابر خوردگی بیشتری نسبت به میلگرد سیاه دارد. میلگرد فولادی ضد زنگ در شبکه‌ بندی‌ ها، تقویت‌ کننده‌ ها، نگه‌دارنده‌ ها و حتی لوازم تزئینی مانند فرفورژه‌ کاری‌ ها استفاده می‌ شود. البته بیشترین کاربرد آن، در صنعت راه و ساختمان برای جبران مقاومت کششی بتن است.

میلگرد تقویتی

میلگردهای تقویتی، حاصل تغییر شکل شمش‌ های فولادی در عملیات نورد گرم میلگرد هستند که با توجه به ویژگی‌ های فنی خاص‌، برای افزایش مقاومت در مقابل انواع نیروهای کششی مورد استفاده قرار می‌ گیرند. مهمترین ویژگی این نوع میلگردها، مقاومت کششی بسیار بالاست. میلگرد تقویتی تا 180 درجه خم می‌ شود و به راحتی در قسمت‌ های متفاوتی از سازه‌ ها به کار می رود.

میلگرد ترانس

میلگرد ترانس، نوع دیگری است که طی فرآیندی، سطح آن صیقل داده می‌ شود. این نوع میلگرد، علاوه بر مصارف ساختمان‌ سازی، برای مصارف تزیینی نیز استفاده می‌ شود. میلگرد ترانس انواع مختلفی دارد و هر کدام برحسب کاربرد و ویژگی هایی که دارند، در موقعیت های مختلفی استفاده می‌ شوند. انواع میلگرد ترانس به صورت زیر هستند:

• میلگرد ترانس بلبرینگ خور
• دوپولیش
• ترانس مفتول
• میلگرد ترانس شش پر
• میلگرد ترانس سنگ خورده

معرفی هر یک از دسته بندی های بالا از حوصله این بحث خارج است و همانطور در که در مقاله میلگرد ترانس توضیح شده، هر کدام دارای مشخصات و کاربردهای متفاوتی هستند.

کارخانه‌ های تولید میلگرد 

کارخانه‌ های متعددی در زمینه تولید و ساخت میلگرد فعالیت دارند. به طور کلی می‌ توان گفت که کشور ما از لحاظ تولید میلگرد به مرحله خود کفایی رسیده و در این زمینه به کشورهای دیگر وابسته نیست بلکه یکی از بزرگترین صادرکننده های جهانی است. از مهم ترین کارخانه‌ های تولید میلگرد در ایران می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ذوب آهن اصفهان
• سرمد ابرکوه
• صنعت تجارت پردیس آذربایجان
• میلگرد آریان فولاد
• فولاد کاوه اروند
• آتیه خلیج فارس
• شاهین بناب
• جهان فولاد سیرجان
• گروه ملی صنعتی فولاد ایران
• نیشابور (فولاد خراسان)

پیشنهاد می کنیم برای آشنایی بیشتر با این تولیدکنندگان، مقاله بهترین کارخانه های تولید میلگرد در ایران را مطالعه کنید.

فرق آرماتور با میلگرد چیست؟

افراد زیادی هستند که تصور می کنند آرماتور، نام دیگر میلگرد است؛ البته این تصور را می توان هم تایید کرد و هم رد!

در حقیقت اینکه بگوییم آرماتور همان میلگرد است، توصیف اشتباهی نیست؛ اما اگر کمی حرفه ای تر به این موضوع نگاه کنیم متوجه می شویم که آرماتور به میلگرد تغییر شکل یافته و جایگذاری شده در بتن گفته می شود. پس زمانی که میلگرد را برای پروژه های مختلف، تغییرشکل دهند و درون بتن قرار گیرد؛ نام آن به آرماتور تغییر پیدا می کند.

در این مقاله به این سوال که میلگرد چیست، به طور کامل و جامع پاسخ دادیم. همانطور که گفته شد این مقاطع فولادی در تمام پروژه های ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرند و در سازه بتنی، باعث افزایش مقاومت بتن می شوند. اگر در خصوص نحوه سفارش میلگرد به صورت حضوری یا آنلاین سوالی دارید، با کارشناسان اصفهان آهن تماس بگیرید تا شما را راهنمایی کنند.