نحوه خم کردن ورق فلزی
دسترسی سریع به محتوای این مطلب
به تغییر فرم ظاهری فلزات در اثر نیروی وارد آمده به فلز، خمکاری گفته می شود. اگر ضخامت قطعه ورق فلزی به اندازه کافی کوچک و نازک بوده و قابلیت حمل آسان داشته باشد، به راحتی می توانید با استفاده از دست، ورق را خم کرده و زاویه مورد نظر را در آن ایجاد نمایید.
در بسیاری از موارد برای خمکاری ورق فلزی از وسیله ای به نام پرس استفاده می شود. با توجه به گران بودن این تجهیزات، شما می توانید بدون استفاده از دستگاه پرس خمکاری ورق فلزی را انجام دهید. در این مقاله سعی ما بر این است تا نحوه خمکاری ورق فلزی را به روش دستی و با استفاده از چکش، انبرقفلی و گیره توضیح دهیم.
این روش برای ورق های فلزی با ضخامت پایین اثربخش است. آموزش خمکاری ورق یکی از مهم ترین مسائلی است که به طور تخصصی به آن پرداخته نمی شود. پس با ادامه مطلب همراه باشید.
فایل صوتی
روش های خم کردن ورق فلزی
روش های مختلفی برای خم کردن انواع ورق فولادی وجود دارد که انتخاب هر روش به عوامل متعددی مانند ضخامت ورق، نوع فلز، زاویه خم، دقت مورد نیاز و تجهیزات موجود بستگی دارد. در اینجا به چند روش رایج برای خم کردن ورق فلزی اشاره می کنیم:
- خم کردن دستی
- خم کردن با دستگاه پرس
- خم کردن با دستگاه خم کن
- خم کردن با روش های حرارتی
روش خم کردن دستی برای ورق های نازک و با زاویه های کم مناسب است. در این روش از ابزارهایی مانند چکش، گیره، انبر خم و سنبه می توان استفاده کرد و دقت خم کردن با دست، به مهارت و تجربه شخص بستگی دارد.
خم کردن با دستگاه پرس برای ورق های ضخیم تر و با زاویه های دقیق تر مناسب است. در این روش انواع مختلفی از دستگاه های پرس مانند پرس مکانیکی، هیدرولیکی و پنوماتیکی وجود دارد. دقت خم کردن با دستگاه پرس به نوع دستگاه و تنظیمات آن بستگی دارد.
خم کردن با دستگاه، برای ورق های با طول بلند و زاویه های پیچیده مناسب است. دستگاه های خم کن در انواع مختلفی مانند خم کن دستی، برقی و هیدرولیکی وجود دارند. دقت خم کردن با این دستگاه به نوع ماشین و تنظیمات آن بستگی دارد.
در خم کردن حرارتی، از حرارت برای نرم شدن فلز و خم کردن آن استفاده می شود. روش های مختلفی مانند شعله ور کردن، گرم کردن با کوره و القای الکتریکی وجود دارد. این روش برای خم کردن ورق های ضخیم و سخت مناسب است.
پارامترهای مهم فرآیند خمکاری:
- IR : شعاع داخلی خم : مقدار فاصله از محور خم تا قسمت میانی خم است.
- شعاع خم خارجی : مجموع شعاع خم داخلی و ضخامت ورق را شامل می شود.
- MT : ضخامت ورق یا مواد
- B : زاویه مکمل زاویه خم
- عامل K : درصدی از ضخامت ورق است که طبق جدول K-Factor محاسبه می شود. این مقدار به عوامل مختلفی مانند جنس ورق، روش خم، زاویه خم و … بستگی دارد و مقدار آن بین 0.25 الی 0.50 می باشد و از این مقدار تجاوز نمی کند.
فورمول خمکاری ورق به شکل زیر است:
(π/180) × B × (IR + K × MT) مقدار خم (BA)
به عنوان مثال اگر می خواهید یک ورق فلزی 24 درجه را در زاویه 90 درجه خم کنید، طبق فرمول اشاره شده، مقدار خمی که باید وارد شود برابر است با :
0.017453 × 90 × (0.020 + 0.33 × 0.024) = 0.0438558984 (بر حسب اینچ)
نکته مهم در خم کردن فلزات، توجه به محدوده شکنندگی آن فلز است به نحوی که اگر خم شدن یک فلز شکننده بیشتر از محدوده آن باشد، موجب خرد شدن و شکستن فلز می شود.
آماده سازی وسایل مورد نیاز برای خم کردن ورق فلزی
برای اجرای فرآیند خمکاری روی ورق فلزی به صورت دستی، در مرحله اول به وسایلی مانند چکش با سری پلاستیکی، خط کش یا متر، نشانگر، زاویه سنج، ماشین حساب، یک قطعه چوب یا فلز و ورق فلز نیاز داریم که قبل از شروع کار باید تمام موارد را آماده کنید.
اندازه گیری ضخامت ورق فلزی ارتباط مستقیمی با میزان خم شدن ورق دارد. در این مرحله با استفاده از خط کش یا متر، مقدار ضخامت ورق فلزی را اندازه گیری کنید. در صورتی که ورق فلزی شما ضخامت بالایی داشته باشد همانطور که در ابتدای متن توضیح داده شد، باید از تجهیزات گران قیمتی مانند پرس و یا مشعل برای خمکاری استفاده کنید که موجب صرف هزینه های گزاف می‌شود.
با توجه به تغییر شکل ورق در محل مشخص شده در اثر خم شدن، مواد در ناحیه داخلی خم فشرده و در ناحیه بیرونی کشیده می شوند و باعث می شود ورق فلزی از نظر فیزیکی بزرگتر شود. با استفاده از این روش می توانید ورق های فلزی را از 1 تا 180 درجه خم کنید. برای محاسبه این مقدار کشیدگی که خارج از زاویه خم شدن اتفاق می افتد، باید مقدار خم را مشخص کنید.
علامت گذاری خطوط خم
پس از محاسبه و به دست آوردن مقدار خم با استفاده از زاویه سنج و نشانگر ( مداد )، یک خط مشخص را در سراسر محلی که می خواهید ورق فلز را هم کنید رسم نمایید. سپس از مقدار خم برای رسم خط خم دوم، فاصله بین خطوط خم ( شعاع خم ) استفاده کنید. ایجاد خم در ورق فلزی موجب ایجاد فاصله بین خطوط خم می شود.
برش ورق فلزی
قبل از ایجاد برش بر روی ورق فلزی، لکه ها و لبه های ناهموار ورق را با وسیله مناسب صاف کنید. وجود لکه و ناهمواری موجب ایجاد ترک در فلز می شود و وجود ترک، موجب شکنندگی فلز خواهد شد. بنابراین به مقدار یک اینچ از لبه ورق فلزی خود را برش دهید. در هر یک از این مراحل، به وزن ورق فولادی نیز دقت کنید.
قرار دادن ورق های فلزی بین گیره
قطعه چوبی یا فلزی لبه دار که با مقدار زاویه خم مورد نظر شما مطابقت دارد را بر روی گیره قرار دهید، به نحوی که قسمت برآمدگی آن به سمت بیرون باشد. استفاده از این قطعه موجب می شود، تا ورق فلزی شما به آسانی به مقدار خمیدگی مورد نظر برسد.
دقت نمایید این قطعه بر روی گیره ثابت و محکم شود، زیرا در صورت حرکت و تکان خوردن بر روی مقدار خم گرد اهن تاثیر منفی می گذارد. ورق فلزی خود را بین قطعه چوبی یا فلزی و گیره قرار دهید و آن را محکم کنید. در این مرحله باید دقت کنید که خط خم با مقدار زاویه قعطه چوبی یا فلزی حفظ شود.
در برخی موارد به دلیل طول ورق فلزی، ممکن است میزان قابل توجهی از آن در بیرون از گیره قرار بگیرد که به منظور ایجاد زاویه خم مناسب باید این قسمت را توسط شخص دیگر با دست ثابت نگه دارید. برای جلوگیری از بریدگی و وارد شدن آسیب به دست‌ها بهتر است از دستکش مناسب استفاده کنید.
خم کردن ورق فلزی با چکش
به منظور وارد کردن ضربات آرام، جلوگیری از آسیب دیدگی یا فرورفتگی ها بهتر است از چکش پلاستیکی استفاده کنید. ضربات چکش را به آرامی به ورق فلزی وارد کنید تا جایی که ورق فلزی به سمت قطعه چوبی یا فلزی تثبیت شده خم شود و به صورت یکنواخت و آهسته با وارد نمودن ضربات چکش به زاویه دلخواه شما برسد.
عیب یابی فرآیند خم شدن
در فرمول محاسبه مقدار خم، توجه به مقدار ضخامت ورق حائز اهمیت است. به نحوی که برای دستیابی به مقدار صحیح اندازه خم، باید مقدار ضخامت به صورت اعشاری در فرمول وارد شود.
بررسی مجدد زاویه خم
اگر زاویه خم ورق آهن مورد نظر شما، زاویه کمتر یا بیشتر از 90 درجه است، لازم است مقدار زاویه مکمل را با زاویه مورد نظر محاسبه نمایید تا زاویه دقیق تری برای خمکاری به شما ارائه دهد. محاسبه شعاع خم ورق نیز در این مرحله اهمیت زیادی دارد.
به عنوان مثال، اگر مقدار زاویه خم شما 45 درجه است باید این مقدار را از 180 درجه کم کنید. در نهایت مقدار 135 درجه به عنوان زاویه خم شما در نظر گرفته می‌شود.
برای ایجاد خمیدگی در ورق های فلزی باید میزان فشار قابل توجهی را به آن وارد کنید و در نظر داشته باشید قطعه چوبی یا فلزی که بر روی گیره قرار داده اید در جای خود محکم و ثابت شده باشد.
در صورتی که ورق فلزی شما مقدار ضخامت بیشتری دارد، می توانید با استفاده از یک دستگاه حرارتی یا مشعل با وارد نمودن میزان حرارت و گرمای اندک و کنترل شده در قسمت خط خم، به آسانی ورق فلزی را خم کنید. دقت نمایید میزان حرارت و گرمای وارد شده با توجه به نقطه ذوب فلزات تنظیم و کنترل شود تا موجب خراب شدن و از بین رفتن ورق فلزی نشود.