فرمینگ ورق یا رول فرمینگ چیست؟

زمان مطالعه: 5 دقیقه

ورق، یکی از محصولات فولادی پُرکاربرد است که در انواع مختلفی تولید می‌شود. این محصول، از شمش‌های فولادی تولید شده که با انجام عملیات فُرمینگ ورق در صنایع مختلفی مانند سقف عرشه‌ی فولادی و … از آن استفاده می‌کنند. اما عملیات فرمینگ ورق چیست؟ به چه صورت انجام می‌شود؟ برای درک هر کدام از این مباحث با ما همراه باشید.

تعریف فرمینگ

فرمینگ یا شکل‌دهی، زمانی به کار می‌رود که قرار باشد محصولی از شکلی به شکل دیگر در بیاید. به عبارت دیگر، فرمینگ ورق به معنای شکل‌دادن ورق است.

توضیح علمی رول فرمینگ به این صورت بیان می‌شود: شکل‌دهی به نوارهای ورق فلزی که از نظر طولی در یک راستا قرار دارند و موازی با خطوط خمش هستند.

رول‌کردن ورق‌ها توسط دستگاه رول فرمینگ به این صورت است که طی عملیات، ورق‌های فلزی روی شافت‌های دستگاه جای‌گذاری می‌شوند که توسط یاتاقان مهار شده‌اند و سپس با توجه به نوع قالب و روش مورد نظر، ورق‌ها به فرم دلخواه در می‌آیند.

رول فرمینگ از روش‌های نوین و بهینه‌ای‌ است که می‌توان به کمک آن،  طرح‌های مختلفی به ورق داد. ورق‌های رنگی گالوانیزه که به منظور زیبایی و استحکام بالا ساخته می‌شوند، پیش از کاربرد، توسط دستگاه فرمینگ، فرم داده شده و سپس استفاده می‌شوند.

تعریف بین‌المللی رول فرمینگ

تعریف بین‌المللی رول فرمینگ: به معنای شکل‌دهی ورق به نوار فولادی، موازی با خطوط خمش است که به‌ واسطه‌ی چندین جفت نورد کانتورشده اجرا می‌شود.

فرآیند رول فرمینگ ورق

فرمینگ ورق یا رول فرمینگ، همان شکل‌دادن ورق و تبدیل‌کردن آن به مقاطعی مانند قوطی پروفیل، لوله و … است. حین انجام این فرآیند، ضخامت ورق تغییر نکرده و سپس، ادامه‌ی این عملیات، طی دمای معینی صورت می‌پذیرد. محصولات تولیدشده در این فرآیند، معمولاً دارای انحنا هستند و با زاویه‌ی خطوط خمش 90 درجه انجام می‌شود. همان طور که گفتیم، پس از این فرآیند، ضخامت ورق به همان صورت باقی می‌ماند؛ اما در قسمت‌های منحنی، معمولاً ضخامت کمتر است.

دستگاه رول فرمینگ، دارای غلتک‌هایی است که در صورت نیاز، ضخامت ورق را کم می‌کنند. دمای محیط در روند انجام کار، تغییری ایجاد نمی‌کند؛ اما برای جلوگیری از ترک‌خوردن رنگ خطوط خمشی ایجادشده، پیش از آن که روی رول فرمینگ قرار بگیرد، آن را حرارت می‌دهند.

همچنین، دمای این عملیات برای ورق‌های لحیم‌کاری، آنیل‌شده و یا بریزینگ باید افزایش پیدا کند.

مزایای فرآیند رول فرمینگ

مزایایی که می‌توان برای فرمینگ ورق نام برد، عبارتند از:

• فرمینگ انواع مختلف ورق
• دقت، کیفیت و قوام
• بدون محدودیت برای تولید در هر اندازه
• حجم بالا با هزینه‌ی کمتر

انواع فرمینگ ورق

فرمینگ به دو نوع تقسیم می‌شود:

• فرمینگ گرم (ورق ضخیم)
• فرمینگ سرد (ورق با ضخامت کم)

فُرمینگ گرم چیست؟

فرمینگ گرم روی ورق‌هایی با ضخامت بالا انجام می‌شود. طی این فرآیند، دمای ورق را بالا می‎‌برند تا بتوانند آن را به شکل مورد نظر درآورند. محصولات تولیدی در نورد گرم نسبت به نورد سرد، طرفدار کمتری دارد. از محصولات تولیدشده توسط نورد گرم، می‌توان به تیرآهن، نبشی، یا ورق‌های ضخیم فرم‌داده‌شده مانند پلیت، اشاره کرد.

تنظیم دما هنگام انجام عملیات رول فرمینگ ورق به روش نورد گرم، نیاز به دقت فراوان به دارد؛ در صورت کم و یا زیاد شدن حرارت، احتمال نابودی محصولات وجود دارد. به همین علت، تنها تعداد معدودی از کارخانه‌ها از روش نورد گرم استفاده می‌‌کنند.

فرمینگ سرد چیست؟

فُرمینگ سرد، روشی است که در آن، دمای ورق‌های فلزی را زیاد بالا نمی‎‌برند و به دلیل ضخامت کم ورق‌ها، عملیات فرم‌دهی با سهولت و سرعت بیشتری انجام می‌شود. ماده‌ی اولیه برای رول‌کردن ورق‌ها در این روش، تختال و کلاف است.

انجام کار دستگاه فُرمینگ به چه صورت است؟

دستگاه فرمینگ دارای ایستگاه‌هایی است که در آن غلتک‌های فولادی قرار گرفته و ورق با گذر از این ایستگاه‌ها، شکل ‌داده می‌شود. وجود غلتک‌ها در این دستگاه، سبب حرکت ورق‌ها می‌شود. در دستگاه رولینگ ورق، عملیات دیگری نیز روی ورق‌ها انجام می‌شود که «پانچ» نام دارد. این عمل، در نهایت باعث ایجاد برجستگی‌هایی روی سطح ورق خواهد شد. از آنجا که دستگاه فرمینگ ورق انواع مختلفی دارد، به اختصار به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.

• دستگاه فرمینگ سنگین
• دستگاه فرمینگ سبک
• ساخت رول فرمینگ

از دستگاه رول فرمینگ برای تولیدهایی با تیراژ و حجم بالا، پروفیل‌های بلند و باریک، مقاطع U شکل، مقاطع پیچیده و خاص و پانچ‌های یک‌شکل استفاده می‌شود.

انواع قالب فرمینگ کدام‌ند؟

فرمینگ ورق برای کاربردهای مختلفی استفاده می‌شود؛ در نتیجه قالب‌های متنوعی نیز دارد. انواع قالب‌های فرمینگ، عبارتند از:

قالب ورق شیروانی

ورق شیروانی، انواع مختلفی دارد، مانند: کرکره‌ای، شیروانی شادولاین، شیروانی ذوزنقه. از ورق شیروانی، معمولاً برای ساخت سقف‌های ساختمان و سوله‌ها استفاده می‌شود. به همین دلیل، این نوع ورق را با توجه به نیاز مشتری در طرح‌های مختلفی تولید می‌کنند.

طرح سفال یا تیپ پالرمو

طرح سفال یا تیپ پالرمو، معمولاً روی ورق‌هایی با ضخامت 50 صدم میلی‌متر انجام می‌شود. قسمت‌های خمشی این ورق، معمولاً با فاصله‌ی 25 سانتی‌متر از یکدیگر جدا شده و کمی به سمت بیرون، انحنا دارد.

طرح سفال یا تیپ فرانسه

طرح سفال یا تیپ فرانسه به علت شباهت زیاد به سنگ‌های سفالی، جایگزین سفال برای سقف‌ها شده است. شکل ظاهری ورق طرح سفال به صورت یک خمیدگی بزرگ و دو خمیدگی کوچک و دوباره یک خمیدگی بزرگ است.

طرح دیواری یا کانکسی

طرح دیواری یا کانکسی به نوعی از ورق‌های فولادی می‌گویند که ظاهر آن به صورت چین‌های داخلی و بیرونی است و چین‌های آن باید کاملاً یک‌اندازه باشد. از این طرح، معمولاً برای ساخت کانکس و کانتینر استفاده می‌شود.

قالب دیواری یا تیپ دامپا و نما

قالب دیواری یا تیپ دامپا و نما تقریباً شبیه به طرح کانکسی است، با این تفاوت که چین‌های طرح دامپا و نما مانند کانکسی مساوی نیست. شکل ظاهری طرح دامپا به این صورت است که بخش‌های خمیده شده‌ای به صورت نیم دایره دارد.

فرمینگ ورق، یکی از پُرکاربردترین فرآیندها است که امروزه بیشتر مورد استقبال قرار گرفته و جایگزین فرآیندهای قدیمی، همچون پرس شده است. در اصل، فرمینگ یا رول فرمینگ به معنای شکل‌دهی ورق به محصول مورد نظر است. همان طور که در این مطلب اشاره کردیم، قالب‌های مختلفی برای فرمینگ ورق وجود دارد که با توجه به کاربرد ورق، می‌توان از آن‌ها استفاده کرد.