ورق سیاه یا همان ورق نورد گرم چیست؛ در مورد این ورق فولادی بیشتر بدانیم   

زمان مطالعه: 6 دقیقه

ورق‌های فولادی با دو روش کلی نورد سرد یا گرم تولید می‌شوند. ورق‌های تولیدشده با این دو نورد، پایه‌ی تولید بسیاری از ورق‌های فولادی دیگر هستند. ورق روغنی، حاصل نورد سرد و ورق سیاه، حاصل نورد گرم است. نکته اینجاست که هر کدام از این دو ورق، ویژگی‌ها و کاربردهای مخصوص به خود را دارند. در این مقاله، ما قصد داریم ورق سیاه را به صورت دقیق اما مختصر بررسی کنیم و کاربرد و ویژگی‌های آن را برشماریم.

فایل صوتی مطلب

ورق سیاه چیست؟

ورق سیاه، محصول نورد گرم است؛ در نتیجه، در دماهای بسیار بالا تولید می‌شود. به سبب این که ظاهر این ورق مات و جنس آن خشن است، با عنوان «ورق سیاه» شناخته می‌شود.

ورق سیاه در برابر ورق‌های روغنی، گالوانیزه و رنگی قرار می‌گیرد که محصول نورد سرد هستند. این ورق، کیفیت کمتری نسبت به ورق‌های نورد سرد دارد و ابعاد و سایزهای آن هم دقت کمتری دارد. با مراجعه به لینک قیمت ورق سیاه، می‌توانید از آخرین تغییرات قیمت این محصول در روزهای اخیر، مطلع شوید.

ورق سیاه در استانداردها و انواع متفاوتی تولید شده و پایه‌ی ساخت بازه‌ی وسیعی از محصولات فولادی است. این محصول در اصل، به عنوان یک کالای واسط در ساخت کالاهای صنعتی، مانند پروفیل ساختمانی، قطعات خودرو و بسیاری از موارد دیگر، کاربردهای گسترده‌ای دارد.

انواع ورق سیاه

ورق سیاه، بر اساس کیفیت مواد اولیه، جزئیات آلیاژ، سایز، ضخامت و کاربردش به انواع متفاوتی تقسیم می‌شود. هر کدام از این انواع، در بخش خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند و کاربرد متفاوتی هم دارند. در ادامه، رایج‌ترین انواع ورق سیاه را بررسی می‌کنیم:

• ورق صنعتی سیاه:

ورق‌های سیاه صنعتی به دو روش کلی استفاده می‌شوند؛ از طرفی پایه‌ی تولید پروفیل‌هایی با ابعاد بالا هستند و از طرف دیگر، به صورت مستقیم در صنایع عظیم و غول‌پیکر مورد استفاده قرار می‌گیرند. ورق‌های سیاه صنعتی از جهت ابعاد، سایز، وزن و ضخامت با سایر ورق‌های سیاه، بسیار متفاوت هستند.

• ورق سیاه معمولی:

بر اساس میزان عنصر کربن در آلیاژ فولاد، ورق‌های فولادی، سختی متفاوتی خواهند داشت. ورق‌های سیاه معمولی هم بر مبنای میزان کربن موجود در آلیاژشان، به دو گرید کلی ST37 و ST52 تقسیم می‌شوند. البته از عناصر شیمیایی دیگری هم در این دو گرید استفاده می‌شود. در ورق‌های ST37، عناصر فلزی فولاد، فسفر، گوگرد، سیلسیم، منگنز و کربن وجود دارد. در ورق سیاه ST52، همین عناصر با درصد متفاوتی یافت می‌شود.

علاوه بر این تقسیم‌بندی، ورق‌های سیاه، بر اساس نحوه‌ی عرضه به بازار هم به دو دسته‌ی کلی تقسیم می‌شوند:

• ورق سیاه کلاف یا رول:

طول این ورق‌ها بدون هیچ محدودیتی است، چرا که به شکل کلاف هستند. درباره‌ی عرض آن‌ها هم باید بگوییم که در اندازه‌های 1، 1.25، 1.50 و 2 متری تولید می‌شوند. ضخامت ورق‌های سیاه کلاف هم از 1.5 تا 15 میلی‌متر متغیر است.

• ورق سیاه به شکل شیت یا فابریک:

ورق‌های سیاه شیت، معمولاً سفارشی هستند؛ یعنی مصرف‌کننده، ابعاد و ضخامت ورق مورد نیاز را به کارخانه می‌دهد و محصول مورد نیاز را تحویل می‌گیرد.

البته ورق‌های سیاه شیتِ آماده‌ی موجود در بازار، ضخامتی بیشتر از 15 میلی‌متر دارند و معمولاً در ابعاد 1 در 2 متر، 1.5 در 2.5 متر، 1 در 6 متر، 1.5 در 6 متر، 2 در 6 متر و 2 در 12 متر موجود هستند.

ویژگی‌های ورق سیاه

ورق‌های سیاه، آنالیز شیمیایی و خواص مکانیکی مخصوص به خود را دارند. هر کدام از گریدهای ورق سیاه، بر اساس استانداردهای گوناگون، باید مطابق با پارامترهای خاصی تولید شده باشند. متخصصان عرصه‌ی آهن، معمولاً برای بررسی مشخصات شیمایی و مکانیکی ورق‌های سیاه، به جدول‌های استاندارد این محصولات مراجعه می‌کنند. گفتنی است که برای ورق سیاه، دو استاندارد قدیمی و جدید موجود است:

• DIN 17100
• BS EN 10025

در ادامه‌ی این مقاله، جدول آنالیز شیمیایی فولاد ورق‌های سیاه را مشاهده خواهید کرد؛ متخصصان با آنالیز گریدهای مختلف ورق سیاه، به این نتایج دست پیدا کرده‌اند.

نام فولاد	روش اکسیداسیون	آنالیز شیمیایی فولاد های S235 تا S500
کربن	سیلیسیم	منگنز	فسفر	گوگرد	نیتروژن	مس
ضخامت کمتر از 16 میلی‌متر	ضخامت بین 16 تا 40 میلی‌متر	ضخامت بیشتر از 40 میلی‌متر
S235JR	FN	0.19	0.19	0.23	–	1.5	0.045	0.045	0.014	0.060
S235J0	FN	0.19	0.19	0.19	–	1.50	0.040	0.040	0.014	0.060
S235J2	FF	0.19	0.19	0.19	–	1.5	0.035	0.035	–	0.060
S275JR	FN	0.24	0.24	0.25	–	1.6	0.040	0.040	0.014	0.060
S275J0	FN	0.21	0.21	0.21h	–	1.6	0.040	0.040	0.014	0.060
S275J2	FF	0.21	0.21	0.21H	0.60	1.6	0.035	0.035	–	0.060
S355JR	FN	0.27	0.27	0.27	0.60	1.7	0.045	0.045	0.014	0.060
S355J0	FN	0.23	0.23I	0.24	0.60	1.7	0.040	0.040	0.014	0.060
S355J2	FF	0.23	0.23I	0.24	0.60	1.7	0.035	0.035	–	0.060
S355K2	FF	0.23	0.23I	0.24	–	1.7	0.035	0.035	–	0.060
S460JRJ	FF	0.23	0.23I	0.24	0.60	1.80	0.040	0.040	0.027	0.60
S460J0J	FF
S460J2J	FF
S460K2J	FF
S500J0J	FF

ابعاد ورق سیاه

ورق‌های سیاه، در بازه‌ی بسیار گسترده‌ای از سایزها و ابعاد تولید می‌شوند؛ موارد زیر، سایزها و ابعاد رایج برای ورق‌های سیاه موجود در بازار است:

• ضخامت ورق سیاه: 1.5 تا 100 میلی‌متر
• عرض ورق سیاه: از 100 سانتی‌متر تا 200 سانتی‌متر
• طول ورق سیاه: بدون محدودیت

وزن ورق سیاه نیز بر اساس جدول‌های استاندارد وزنی این محصول، قابل ‌ارزیابی است. جدول وزنی زیر، در پیداکردن وزن ورق مورد نیاز به شما کمک می‌کند.

ردیف محصول	طول ورق سیاه (متر)	عرض ورق سیاه (متر)	ضخامت ورق سیاه (میلی‌متر)	وزن ورق سیاه (کیلوگرم)
1	ورق سایز 2	1	2	32
2	ورق سایز 2	1	2.5	40
3	ورق سایز 2.5	1.25	3	75
4	ورق سایز 6	1.5	4	288
5	ورق سایز 6	1.5	6	432
6	ورق سایز 6	1.5	8	576
7	ورق سایز 6	1.5	10	720
8	ورق سایز 6	1.5	12	864
9	ورق سایز 6	1.5	15	1080
10	ورق سایز 6	2	20	1920
11	ورق سایز 6	2	25	2400

 ورق‌های سیاه چگونه تولید می‌شوند؟

از واردشدن مواد اولیه‌ای مانند سنگ آهن و قراضه گرفته تا خنک‌کاری و آماده‌سازی برای فروش، یک فرآیند بسیار پیچیده رقم می‌خورد تا ورق‌های سیاه، تولید شوند. مرحله‌ی تولید ورق سیاه، به صورت خلاصه، به شرح زیر است:

• ابتدا اسلب‌های مخصوص، در کوره‌هایی با نام «پیش‌گرم» تا دمای 1300 درجه‌ی سانتی‌گراد گرم می‌شوند تا انواع عیب‌های ساختاری فولاد از بین برود؛ دقت در میزان گرمادهی، یکی از مهم‌ترین ارکان این مرحله است.
• پس از کوره‌های پیش‌گرم، اسلب‌ها در فرآیندهای خاصی، خنک‌کاری و پوسته‌زدایی می‌شوند.
• زمانی‌که خنک‌کاری پایان یافت، اسلب‌ها به سمت غلتک‌های کاهش ضخامت ورق می‌روند.
• بعد از کاهش ضخامت، به مرحله‌ی «جعبه‌ی کلاف» می‌رسیم. از جعبه‌ی کلاف برای افزایش سرعت تولید، هم‌سطح‌سازی ورق‌ها و به‌وجودآوردن ویژگی‌های مکانیکی یکسان در ورق‌ها، استفاده می‌شود.
• در این قسمت، ورق‌ها باید وارد مرحله‌ی نورد نهایی شوند؛ در این مرحله نیز مقداری از ضخامت ورق‌ها کم می‌شود. جالب است بدانید که ورق‌ها با سرعتی حدود 10 تا 20 متر بر ثانیه، از میان قفسه‌های نورد نهایی عبور می‌کنند؛ هر نورد، حدود 5 تا 7 قفسه دارد.
• پس از نورد نهایی، مقداری از دمای ورق کم می‌شود؛ در این مرحله که خنک‌کاری نهایی نیز نام دارد، دمای ورق‌ها به زیر 600 درجه سانتی‌گراد می‌رسد تا مرحله‌ی بعد (کلاف‌پیچی) بدون مشکل انجام شود.
• در این مرحله، ورق‌ها به صورت کلاف‌های طویل درمی‌آیند و به بازار فروش می‌روند. گفتنی است که اگر بعضی از مشتریان برای سایزهای سفارشی درخواستی داشته باشند، در این مرحله، ورق‌ها در ابعاد سفارش‌شده بُرش می‌خورند.

کابردهای ورق سیاه

ورق سیاه، پایه‌ی تولید بسیاری از محصولات فولادی ثانوی است؛ علاوه بر تولید انواع پروفیل‌های صنعتی، از ورق سیاه به صورت مستقیم در صنایع متعددی استفاده می‌شود. به عنوان نمونه، ورق سیاه در ساخت بخش‌های گوناگونی از یک کشتی، مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر کشتی‌سازی، صنایع دیگری هم از ورق سیاه و خواص آن بهره می‌برند؛ برخی از این صنایع، شامل موارد زیر می‌شود:

• بخش‌های گوناگونی از صنعت خودروسازی و ساخت انواع ماشین‌آلات صنعتی
• در تولید انواع مخازن کشتی، تانکرها یا منابع ذخیره
• در ساخت انواع لوله‌های نفتی، صنعت پتروشیمی و صنایع وابسته به آن
• در ساخت انواع تجهیزات کنار جاده‌ای، مانند انواع گاردریل

تولیدکنندگان برتر ورق سیاه

تولیدکننده‌های داخلی و خارجی زیادی ورق‌های سیاه را تولید و عرضه می‌کنند؛ سبب این مسئله هم کاربرد بسیار گسترده‌ی ورق‌های سیاه در انواع مقاصد صنعتی است. در ادامه‌ی این مقاله، تعدادی از برجسته‌ترین تولیدکنندگان داخلی ورق سیاه را معرفی می‌کنیم:

• فولاد گیلان:

فولاد گیلان برای صنایعی مانند خودروسازی، ساختمان‌سازی و لوله‌سازی، محصولات فولادی متنوعی تولید می‌کند؛ ورق سیاه نیز یکی از تولیدات گسترده‌ی این کارخانه فولادی است.

• فولاد کاویان:

ورق‌های سیاه تولیدشده در این کارخانه‌ی عظیم، در ساخت کشتی، پل‌های فلزی، انواع واگن و انواع مخازن، کاربرد دارد. گفتنی است که این مجموعه در سال 1374 با کارخانه‌ی فولاد اهواز، یکی شد.

• فولاد مبارکه اصفهان:

این شرکت بزرگ، حدود سی سال است که انواع ورق‌ها و محصولات فولادی را تولید می‌کند؛ ورق‌های سیاه در این کارخانه در ابعاد و سایزهای نسبتاً متنوعی تولید می‌شود.

ورق سیاه، محصولی از نورد گرم است که به علت ظاهر مات و جنس خشن، به «ورق سیاه» معروف شده است؛ این ورق فولادی، در صنایع عظیم و غول‌آسا کاربردهای زیادی دارد. گفتنی است که ورق‌های سیاه، بر اساس جدول‌های گوناگونی تولید می‌شوند و در ساخت آن‌ها از عناصری مانند گوگرد، سیلیسیم، فسفر و کربن استفاده می‌شود. کارخانه‌هایی مانند فولاد مبارکه‌ی اصفهان و فولاد کاویان، جزو تولیدکنندگان عمده‌ی این ورق هستند.