چدن داکتیل چیست؟ بررسی 6 نوع مختلف آن

زمان مطالعه: 5 دقیقه

چدن داکتیل یا نشکن به‌عنوان یکی از مقاوم‌ترین انواع چدن شناخته می‌شود. حتی برخی آن را از نظر میزان مقاومت با فولاد مقایسه می‌کنند. اما چنین قابلیتی از کجا آمده است؟ چدن از آلیاژهای قدیمی ساخت بشر بوده و در طول تاریخ تلاش‌های زیادی برای بهبود آن انجام شده است. یکی از جدیدترین نمونه‌های چدن، داکتیل‌ها هستند که به دلیل داشتن مزیت‌های فراوان، در صنایع مختلف استفاده می‌شوند. البته گاهی قیمت چدن از قیمت ورق، پروفیل و سایر محصولات فولادی مشابه بالاتر است. در این مطلب قصد داریم به معرفی چدن داکتیل و انواع آن بپردازیم. لطفا تا پایان همراه ما باشید.

فایل صوتی

فایل ویدئویی

چدن داکتیل چیست؟

چدن داکتیل که با عنوان چدن نشکن یا آهن SG نیز شناخته می‌شود، یکی از انواع چدن است که در صنایع گوناگون استفاده فراوانی دارد. این محصول از نظر ساختاری با سایر انواع چدن متفاوت است و استحکام بالایی دارد.

یکی از عناصر سازنده انواع چدن، گرافیت است. بر اساس شکل ظاهری و نحوه قرارگیری این عنصر در ساختار چدن، نمونه‌های مختلف این محصول از جمله چدن خاکستری، سفید و داکتیل تولید می‌شود. علاوه‌بر این، منگنز نیز به ترکیب سازنده چدن نشکن اضافه شده تا استحکام این محصول افزایش یابد.

پس از اضافه شدن منگنز به آهن مذاب، این عنصر با اکسیژن و گوگرد موجود در آهن مذاب واکنش می‌دهد و موجب جمع شدن کروی شکل گرافیت در ساختار چدن داکتیل می‌شود. این ویژگی مقاومت محصول نهایی را در برابر سایش افزایش می‌دهد و قابلیت چکش‌خواری آن را بالا می‌برد. در نتیجه از چدن داکتیل برای تولید محصولات مختلفی همانند قالب‌های صنعتی استفاده می‌شود. اما تفاوت چدن داکتیل با نمونه قدیمی‌تر یعنی چدن خاکستری چیست؟

تفاوت چدن داکتیل با چدن خاکستری

چدن یکی از آلیاژهای قدیمی است که از گذشته مورد استفاده قرار می‌گرفت. گرافیت در تولید این محصول نقش مهمی دارد. بر اساس نحوه قرارگیری گرافیت در ساختار چدن، انواع مختلف آن به وجود می‌آید. تا اینجا در مورد ساختار چدن نشکن صحبت کردیم. نحوه قرار گرفتن گرافیت در این نوع چدن به صورت کروی است.

در مقابل، ساختار چدن خاکستری شکل دیگری دارد. در این نوع چدن ریزساختارهای گرافیت به صورت رشته‌ای یا صفحه‌ای قرار می‌گیرند. اگر بخواهیم مقایسه کوتاهی در مورد این دو نوع چدن داشته باشیم، می‌توان به تفاوت آن‌ها از نظر مقاومت اشاره کنیم.

اگر از دو نوع چدن داکتیل و خاکستری یک قطعه هم‌وزن داشته باشیم، مقاومت چدن داکتیل در برابر ضربه، سایش و مواردی از این دست حدود 3 برابر خواهد بود. از این‌رو، چدن SG توانست جای خود را در صنایع مختلف باز کند و بخش زیادی از کالاهای صنعتی چدنی، از نوع داکتیل هستند.

اما به‌طور خلاصه می‌توان تفاوت چدن داکتیل و خاکستری را در موارد زیر بیان کرد:

• چدن داکتیل مقاومت بیشتری در برابر ضربه دارد و برای چکش‌کاری بسیار مناسب است.
• ضریب کشسانی چدن داکتیل بالاتر از چدن خاکستری است.
• از نظر مقاومت، چدن داکتیل در مقابل سایش و خوردگی عملکرد بهتری دارد.

چدن داکتیل چه کاربردهایی دارد؟

با توجه به ساختار و ویژگی‌هایی که بیان شد، معمولا از چدن نشکن برای مصارف صنعتی استفاده می‌شود. به عنوان مثال، از این محصول برای تولید انواع ظروف و قالب، لوله‌های مورد استفاده در خطوط انتقال آب و فاضلاب، چرخ‌دنده، اجزای سیستم تعلیق، پمپ‌ها، قطعات هیدرولیکی، توربین‌ها و … استفاده می‌شود.

همچنین از چدن داکتیل برای ایجاد لایه محافظ روی آهن استفاده می‌شود تا محصول نهایی مقاومت بیشتری در برابر سایش داشته باشد.

انواع چدن داکتیل چیست؟

چدن SG خود دارای انواع مختلفی است. تفاوت‌های جزئی موجود در ساختار این محصولات، موجب شده تا هر دسته ویژگی‌های متفاوتی داشته باشند. انواع چدن داکتیل را می‌توان در گروه‌های چدن داکتیل فریتی، پرلیتی، مارتنزیتی، آستنیتی، بینیتی و چدن داکتیل آستمپر شده دسته‌بندی کرد. در ادامه به بررسی هر یک از این موارد و ویژگی‌های آن می‌پردازیم.

چدن داکتیل فریتی

یکی از انواع چدن داکتیل، چدن نشکن فریتی است. این محصولات در مقایسه با سایر انواع داکتیل مقاومت بیشتری دارند. همچنین خاصیت چکش‌خواری بالاتری دارند که به فرم‌پذیری بهتر این محصول کمک می‌کند. این ویژگی‌ها به دلیل استفاده از عنصر سیلیسیم به میزان 14 تا 16 درصد در ساختار داکتیل فریتی است.

ترکیبات سازنده این محصول موجب شده‌اند تا چدن نشکن داکتیل شباهت زیادی به فولاد داشته باشد. البته مصرف سیلسیم برای تولید این نوع چدن موجب شده تا در برابر ضربه‌های شدید، ضعیف عمل کنند. همچنین در حین ریخته‌گری، احتمال ایجاد تخلخل در داکتیل فریتی وجود دارد. سومین نقطه ضعف این محصولات، رسانایی گرمایی چدن فریتی است. به همین علت احتمال انتقال حرارت افزایش می‌یابد.

چدن نشکن آستنیتی

دسته دیگری از چدن‌های داکتیل، نوع آستنیتی آن است. به واسطه ویژگی‌های ساختاری، این محصول دارای قابلیت مغناطیسی، مقاومت در برابر دماهای بسیار بالا، جلوگیری از کشیدگی و … است. به همین دلیل یکی از بهترین نمونه‌های چدن داکتیل به حساب می‌آید.

چدن مارتنزیتی

داکتیل مارتنزیتی نمونه جدیدی از انواع داکتیل است که از طریق فرایند از عملیات حرارتی کوئنچ و تمپر ساخته می‌شود. روند ساخت چدن مارتنزیتی مقاومت این محصول را در برابر سایش افزایش می‌دهد؛ از این‌رو به این دسته از داکتیل‌ها، چدن ضدسایش نیز می‌گویند. این محصول کاربردهای گسترده‌ای در صنایع مختلف دارد. یکی از نمونه‌های آن، تولید انواع پمپ آب با خاصیت ضدزنگ و ضدسایش است.

چدن داکتیل پرلیتی

چدن پرلیتی دسته دیگری از چدن‌های نشکن هستند که در تولید آن‌ها از سنگ پرلیت استفاده می‌شود. به دلیل حذف گازهای اضافه در فرایند تولید و ریخته‌گری این محصول، ظاهر نهایی آن از نظم بیشتری برخوردار است و جلوه تمیزتری خواهد داشت. به همین دلیل، می‌تواند برای تولید کالاهایی که به ظاهر زیبا نیاز دارند، مورد استفاده قرار گیرد.

چدن نشکن بینیتی

چدن نشکن بینیتی با استفاده از فرایندی که «آستنیته» نام دارد، تولید می‌شود. در این فرایند دمای ماده اولیه به حدود 250 تا 400 درجه سانتی‌گراد می‌رسد تا محصول نهایی به دست آید. البته این نکته را در نظر داشته باشید که چنین فرایندی، کار تولید چدن را سخت می‌کند. اما با وجود مقاومت بالای چدن بینیتی، روند تولید پیچیده آن یکی از نقاط ضعف این محصول است.

چدن داکتیل آستمپر شده

یکی از مقاوم‌ترین چدن‌های نشکن تولید شده، داکتیل‌های آستمپر شده هستند. این محصولات که از طریق عملیات حرارتی «آستمپرینگ» تولید می‌شوند، از نمونه‌های جدید و نوین داکتیل به حساب می‌آیند.

در مجموع همه انواع چدن داکتیل یا چدن نشکن با ویژگی مقاوم بودن شناخته می‌شوند؛ موضوعی که باعث مقایسه آن‌ها با فولاد شده است. این قابلیت در بین انواع مختلف داکتیل متفاوت است. دلیل آن، تنوع در ساختار دسته‌های مختلف چدن نشکن است. اما به علت ویژگی‌ها و مزیت‌های متعددی که این محصولات دارند، در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند. البته اگر قصد دارید از سایر محصولات فولادی به جای چدن نشکن استفاده کنید، می‌توانید با کارشناسان اصفهان آهن در تماس باشید و برای رسیدن به انتخاب نهایی، اطلاعات لازم را کسب کنید.

چدن داکتیل چیست؟

چدن داکتیل که با عنوان چدن نشکن یا آهن SG نیز شناخته می شود، یکی از انواع چدن است که در صنایع گوناگون استفاده فراوانی دارد. این محصول از نظر ساختاری با سایر انواع چدن متفاوت است و استحکام بالایی دارد.

انواع چدن داکتیل چیست؟

از انواع چدن نشکن می توان به داکتیل فریتی، پرلیتی، مارتنزیتی، آستنیتی، بینیتی و چدن داکتیل آستمپر شده اشاره کرد.

داکتیل در چه صنایعی کاربرد دارد؟

از این محصول برای تولید انواع ظروف و قالب، لوله های مورد استفاده در خطوط انتقال آب و فاضلاب، چرخ دنده، اجزای سیستم تعلیق، پمپ ها، قطعات هیدرولیکی، توربین ها و … استفاده می شود.