کاربرد انواع سقف در ساختمان

یکی از اصلی‌ترین قسمت‌های هر ساختمان، سقف است که قابلیت پیاده‌سازی به اشکال مختلف و متنوعی را دارد. این بخش از ساختمان باید در برابر نیروهای مختلف، مقاومت خوبی از خود نشان بدهد، تا به کل سازه آسیبی وارد نشود و ضرر و زیانی به‌وجود نیاید. مهندسین سازه برای اجرای سقف‌ از متدهای متفاوتی استفاده می‌کنند. در این مطلب تصمیم داریم به انواع سقف، کاربرد و روش‌های پیاده‌سازی آنها بپردازیم. با این مطلب کاربردی از اصفهان آهن همراه باشید.
فایل صوتی

انواع سقف

سقف‌ها در انواع متنوعی ساخته می‌شوند و کاربردهای گوناگونی دارند. در ادامه به معرفی نمونه‌های مختلف آنها، روش پیاده‌سازی، مزایا، متریال هرکدام و موارد استفاده می‌پردازیم.

سقف دال بتنی

ضخامت این سازه بین 10 تا 50 سانتی‌متر و قابل اجرا در طبقه‌های مختلف بنا است. وزن این سقف در مقایسه با سایر انواع بیشتر بوده و ساخت آن نیز هزینه‌های زیادتری در برمی‌گیرد. این نوع در برابر لرزه‌های زلزله بسیار مقاوم است، طول عمر آن بالا بوده و مقاومت صوتی و حرارتی قابل توجهی دارد؛ همچنین در اجرای این نوع سازه می‌توان تا حد زیادی در مصرف مصالح صرفه‌جویی کرد. معمولا سقف بناهای مراکز صنعتی و دیگر مکان‌های حساس و مهم را از این نوع می‌سازند. در اجرای دال بتنی از آرماتور و بتن استفاده می‌شود و به‌همین دلیل هزینه‌های آن با قیمت میلگرد رابطه مستقیمی دارد. قسمتی از سازه که بتن و فولاد به‌شکل یکپارچه با هم ساخته می‌شوند را دال می‌گویند.

سقف تیرچه بلوک

یکی از معمول‌ترین و پرکاربردترین انواع سقف، تیرچه بلوک است که حتما تاکنون نام آن را بارها شنیده‌اید. در این سازه، تیرچه‌ها نقش تیر فرعی را برعهده دارند و فاصله بین آنها را با بلوک پر می‌کنند (البته بلوک‌ها در این روش، نقش سازه ندارند). از این روش در بناهایی با اسکلت فلزی، آجری و بتنی استفاده می‌کنند. این سازه در برابر نیروهای افقی مقاومت بالایی دارد و وزن آن نیز سبک است.

برای پیاده‌سازی این سقف به قرار دادن جک‌ در زیر آن نیازی نیست و سقف و اسکلت کاملا با هم یک‌پارچه می‌شوند. این روش به‌دلیل به‌کاربردن بلوک به‌جای بتن‌کشی، بسیار مقرون‌به‌صرفه است و در سال‌های اخیر این روش طرفداران زیادی پیدا کرده است و گستردگی زیادی در ساخت بناها دارد.

سقف عرشه فولادی

هزینه این سقف به قیمت ورق گالوانیزه بستگی دارد، زیرا در ساخت آن از ورق ذوزنقه گالوانیزه استفاده می‌شود. در پیاده‌سازی این سازه، گالوانیزه، میلگرد، بتن، فلاشینگ و گل‌میخ استفاده می‌شود. وزن آن سبک و اجرای آن نیز از نظر اقتصادی به‌صرفه‌تر است. مزیت این نوع سقف، امکان سقف‌گذاری و بتن‌ریزی هم‌زمان در تمام طبقات است. در بسیاری از ساختمان‌ها از این نوع به‌جای روش تیرچه بلوک استفاده می‌کنند. یکی از مزایایی که در اجرای عرشه فولادی می‌توان به آن اشاره کرد، امکان به‌وجود آوردن سطحی یکپارچه و بالا بردن ایمنی است زیرا با این کار، کارگران با امنیت بیشتری می‌توانند روی آن راه رفته و کارهای خود را انجام دهند.

برای پیاده‌سازی این سقف، ابتدا نورد سرد ورق فولادی انجام می‌شود؛ سپس آنها را به ‌محل ساخت بنا انتقال می‌دهند. در مراحل بعدی نصب ورق‌های فولادی، ثابت کردن آنها، نصب گل میخ، میلگرد‌گذاری و بتن‌ریزی به ترتیب اجرا می‌شوند. این سقف، خود انواع مختلفی دارد که انواع کامپوزیتی، دهانه بلند و عرشه‌های سلولی را می‌توان از میان آنها نام برد، که در موارد زیادی به‌صورت آماده برای خرید در بازار موجود هستند. نصب گل‌میخ در اجرای این سقف، توسط دستگاه جوش قوس الکتریکی انجام می‌شود. نکته‌ای که در مورد این نوع سازه باید به آن توجه کنید، مشکل اجرایی بودن آن است. همچنین توجه‌داشته‌باشید سقف‌های عرشه فولادی لرزش‌های شدیدی دارند.

سقف وافل

سقف وافل یا دال دو‌طرفه با سیستم دال قابلمه‌ای (نام دیگر سقف وافل) ساخته می‌شود، به‌همین‌دلیل به آن سقف قابلمه‌ای یا مشبک هم می‌گویند. هزینه اجرای این نوع نسبت به سقف عرشه فولادی پایین‌تر است. در مکان‌هایی مانند فرودگاه‌ها، پارکینگ‌های مسقف، سوله صنعتی، بیمارستان‌ها و ایستگاه‌های سرپوشیده از این سازه استفاده می‌شود. مزیت سقف وافل این است که به‌خاطر بی‌نیازی به میلگرد تقویتی و متصل کردن آنها به تیرها، کار ساخت سازه، خیلی سریع‌تر پیش می‌روند.

سقف متحرک

این نوع سازه، نمونه‌ای از سقف‌های برقی است و متریال متفاوتی برای ساخت آن استفاده می‌شود. قابلیت ویژه این سقف‌ها، امکان باز شدن آنها و تبدیل به سقف روباز است. از نوع متحرک، در مکان‌هایی مثل استخرها و کافه‌های روباز استفاده می‌کنند. یک نوع از سقف‌های متحرک، نوع پارچه‌ای است، که با پوششی از جنس آلومینیوم و پارچه ساخته می‌شود. این سازه نیروی لازم برای باز‌و‌بسته شدن خود را از موتور متصل به آن تامین می‌کند.

سقف یوبوت

این سازه باعث سبک شدن دال‌های سقف می‌شود و استفاده از آن به‌همین دلیل است. شکل ظاهری آنها مشبک و استفاده از این نوع، فقط برای حذف بتن و ایجاد حفره در داخل دال‌ها صورت می‌گیرد. برای پیاده‌سازی این سقف در مرحله اول باید قالب‌بندی تخت زیرین دال را انجام دهند. در مرحله دوم، شبکه آرماتور پایین دال را آماده می‌کنند و در نهایت نیز قالب‌های یوبوت طبق نقشه اجرایی چیده می‌شوند. بعد از انجام مراحل بالا، شبکه آرماتور بالای دال نیز اجرا می‌شود و بتن‌ریزی لایه اول را انجام می‌دهند. بعد از این کار، برای تکمیل‌کردن سازه، لایه دوم بتن‌ریزی اجرا می‌شود؛ در آخر نیز قالب‌های کف را باز می‌کنند.

سقف تیرچه کرومیت

یکی از انواع سقف‌های تیرچه بلوک، تیرچه کرومیت است، که با تیرچه‌های فلزی با جان باز پیاده‌سازی می‌شوند. فضای بین تیرچه‌ها در این نوع سازه با پلی استایرن، کامپوزیت و بلوک سیمانی یا سایر مصالح مناسب، پر می‌شود. انسجام تیرچه کرومیت بسیار بالا است.

 مزیت اجرای این سازه عدم نیاز به سازه نگهبان شمع‌بندی است و به‌همین دلیل سریع‌تر ساخته می‌شوند.

 این سازه در مقایسه با تیرچه بلوک، وزن سبک‌تری دارد و در کل باعث پایین بودن وزن سازه می‌شود. برای پیاده‌سازی این سقف در بال زیری آن از تسمه و در جان از میلگرد خم‌شده استفاده می‌کنند.

سقف کامپوزیت

این نوع سازه در اسکلت فلزی قابل پیاده‌سازی است و برای ساخت آن از ترکیب بتن و فلز استفاده می‌کنند. اجزای تشکیل‌دهنده آن معمولا آرماتور حرارتی، تیر فرعی، بتن و برش‌گیر هستند. برای نازک‌کاری و تشکیل سطح یک‌پارچه زیر این سقف از رابیتس یا نوع دیگری سقف کاذب استفاده می‌شود. برش‌گیرهای به‌کار‌رفته در این سقف‌ها گل میخ هستند و برای متصل کردن تیرهای فرعی و ورق‌های پوششی به‌کار می‌روند.

سقف کاذب

سقف کاذب، جزء سبک‌ترین نوع سازه به‌حساب می‌آید، که بعد از نصب لوله‌های تاسیساتی آن را پیاده‌سازی می‌کنند. این سقف انواع مختلفی مانند: کناف، پی وی سی و رابیتس دارد و در ساخت آن از متریالی مانند توری، گچ، پلیمری و دیگر مصالح استفاده می‌شود. وزن پایین این سازه و مقاومت بالای آن در برابر رطوبت و حرارت، ایمنی بالا و قابلیت ساخت سریع آن از مزیت‌های اصلی این سازه به‌شمار می‌آید. سقف‌های کاذب به سقف اصلی (زیر سقف) وصل می‌شوند و به‌آسانی در بین تیرچه‌ها قابل اجرا هستند.

سقف تیردال

این سقف شباهت بسیاری به کامپوزیت دارد و تفاوت آن در این است، که تیرهای فرعی سازه، تیر دال بتنی هستند. این نوع سازه به‌صورت درجا پیاده‌سازی می‌شود و معمولا به‌صورت پیش‌تولید‌شده در اسکلت فلزی به‌کار می‌رود.

سقف کوبیاکس

این سقف از لحاظ ساختاری بسیار شبیه دال دو طرفه است و سال‌های متمادی از آن در صنعت ساختمان‌سازی استفاده می‌شود. تفاوت کوبیاکس با دال دو طرفه این است، که در این نوع سازه، گوی‌‌های توخالی سبک وزنی را با نظمی خاص کنار هم قرار می‌دهند و به‌این ترتیب هنگام به‌کار بردن بتن لازم نیست که این قسمت پر‌شود. سرعت اجرای این سازه بسیار پایین است و از طرفی هزینه زیادی نیز دارد، بنابراین استقبال خاصی از این نوع سازه نمی‌شود و نتوانسته در صنعت ساخت بناهای مختلف جایگاه ویژه‌ای پیدا کند.

سقف پیش تنیده

در این نوع سازه، از کابل‌هایی با مقاومت کششی بالا به‌جای آرماتور استفاده می‌کنند. در روش مذکور کابل‌ها را تحت فشار قرار می‌دهند، دو سر تیر را گره می‌زنند و آنها را ثابت می‌کنند. کابل‌های فوق باعث خنثی شدن بارهای ثقلی می‌شوند و از برگشت به حالت اولیه جلوگیری می‌کنند.

با توجه به گفته‌های بالا، در زیر تار خنثی موجود در بتن، فشار زیادی وارد می‌شود و این فشار دقیقا در مقابل نیروی ایجاد شده به‌وسیله بار ثقلی در بتن قرار دارد. از مزیت‌های این نوع سقف، امکان اجرای دهانه‌های زیاد با کم‌ترین تعداد ستون و حتی گاهی مواقع بدون ستون است. از گونه پیش تنیده در ساخت پل‌ها، پایدار کردن تونل‌ها، اجرای سقف دال بتنی استفاده می‌شود. نکته قابل توجه این‌که، در این روش به‌دلیل مصرف پایین مصالح، وزن سازه بسیار سبک است.

سقف طاق ضربی

سقف طاق ضربی از دیرباز و زمان‌های بسیار قدیم استفاده می‌شد و در گذشته از متداول‌ترین و پرکاربردترین نوع به‌شمار می‌رفت. یکی از دلایل محبوبیت این سازه، در دسترس بودن مصالح و نیاز نداشتن به قالبی خاص است. اما توجه‌داشته‌باشید که به‌عنوان یکی از عیوب این سقف‌ها، می‌توانیم به استحکام پایین آنها اشاره کنیم.

سقف روفیکس

این نوع سازه، سقفی مرکب با قالبی ماندگار است و ترکیبی از دال بتنی آرمه مرکب بتنی به‌حساب می‌آید. در این سازه از صفحه فلزی مشبکی استفاده می‌شود که در آن پروفیل‌های طولی موازی در فاصله‌هایی تنظیم شده به‌کار می‌روند.

 صفحه مشبک فوق از هفت ناودانی به شکل وی (V) و 7 هزار شبکه در هر متر‌مربع تشکیل شده‌است. به‌عنوان یکی از مزیت‌های این سازه، می‌توان به امکان پیاده‌سازی و بتن‌ریزی هم‌زمان تمامی طبقات با استفاده از قالب مشبک روفیکس بدون نیاز به شمع و جک نام برد. این نوع سقف نیز مانند نوع تیرچه و بلوک، وزن بسیار سبکی دارد و باعث عدم به‌وجود آمدن بار اضافه بر سازه می‌شود.

سقف سیاک

این نوع سازه در واقع یکی از متدهای اجرای تیردال و دال یک‌طرفه است؛ در این نوع سقف، قبل از بتن ریزی باید شمع‌های چوبی، آهنی یا آرماتور گذاری‌های لازم در دال و تیرچه‌ها انجام شود.

در این شیوه بلوک‌های سفالی و سیمانی بین تیرچه‌ها حذف می‌شوند و به‌همین دلیل بار سازه کاهش پیدا می‌کند. علاوه‌بر‌این کاهش بار، نشت شیرابه‌های بتن از بین تیرچه‌ها نیز به میزان زیادی کم می‌شود و سطح کیفی بتن افزایش پیدا می‌کند.

لازم به‌ذکر‌است که در این روش باید بین نقشه بنا و تاسیسات هماهنگی ایجاد شود، تا بتوان لوله‌های برقی و تاسیسات لازم را بین و زیر تیرچه‌ها پیاده‌سازی کرد. از خصیصه‌های این سقف می‌توان آسان بودن نصب، حذف بلوک‌های سفالی یا پلاستوفوم، سهولت حمل‌و‌نقل، یکپارچگی سقف، قابلیت عبور تاسیسات از میان آنها و همچنین کاهش وزن سازه را نام برد.

سخن پایانی

در این مطلب در مورد انواع سقف، روش پیاده‌سازی هر کدام، کاربرد سقف، ویژگی‌ها و مصالح مورد نیاز و همچنین شباهت‌های انواع آنها با یکدیگر صحبت کردیم. در هر فضایی و برای هر موقعیت و بنایی نیاز به نوعی خاص و مناسب از این سازه است، که هم وزن زیادی به کل بنا ندهد و هم این‌که اجرای آن سریع‌تر و هزینه‌های آن پایین‌تر باشد. امیدواریم از این مطلب کاربردی لذت برده باشید. لطفا نظرات و پیشنهادات خود را در قسمت دیدگاه‌ها با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول