نگاهی به ریشه ترک های انواع ساختمان [از زمین شناسی تا مهندسی سازه]
دسترسی سریع به محتوای این مطلب
گاهی در ساختمان های قدیمی و حتی نوساز، وضعیتی پیش می آید که در آن قسمت های مختلف سازه دچار ترک و شکاف های خطی ناگهانی می شوند. ترک یا شکاف در هر قسمتی از ساختمان مانند دیوارها، سقف، کف، پنجره، درها و… دیده می شود و ترک خوردن ساختمان علت های مختلفی دارد.
علت ترک خوردن ساختمان ممکن است بخاطر عواملی مانند زمین لرزه، جا به جایی خاک، تغییرات دما، اشتباهات رایج در ساخت و ساز، رطوبت، نشتی آب، فشار خاک و… باشد. در این مطلب از دانشنامه اصفهان آهن، به بررسی علل ایجاد شکاف در انواع ساختمان های بتنی، فلزی، قدیمی و نوساز می پردازیم.
فایل صوتی
پشت پرده ترک های ساختمانی، نقص سازه یا عوامل طبیعی؟
وجود شکاف یا ترک در دیوار، سقف، نما و سایر اجزای ساختمان امری ناگهانی و غیرقابل پیش بینی است؛ به همین دلیل برای بررسی علل آن باید به مقایسه انواع ساختمان و حتی انواع ترک بپردازیم. به طور کلی می توان گفت که ترک ساختمانی خود به خود ایجاد نمی شود، مگر اینکه در قسمتی از ساخت و ساز سهل انگاری شده باشد.
البته این نکته را فراموش نکنید که پدیده های طبیعی مانند زلزله، طوفان شدید و… نیز باعث ایجاد شکاف در قسمت های مختلف ساختمان می شوند. بنابراین بهتر است ابتدا مطمئن شوید که اخیرا در نزدیکی محل زندگیتان چنین اتفاقاتی رخ نداده باشد.
علت ترک خوردن ساختمان نوساز
چرا دیوار ساختمان های نوساز ترک می خورد؟ این احتمالا سوال افرادی است که در ساختمان نوساز زندگی می کنند، اما با شکاف های ناگهانی دیوار، سقف و سایر قسمت ها مواجه شده اند. ابتدا به این نکته توجه کنید که ساختمان بدون نقص عملا وجود ندارد؛ اما اگر طراحی و اجرای سازه، با استفاده از مواد باکیفیت و نظارت دقیق باشد، بسیاری از مسائل و مشکلات پیش نمی آید.
اشتباهات رایج در ساخت و ساز به دلیل عدم رعایت استانداردهای عمرانی و نظارت ناکافی یکی از مهم ترین دلایل ایجاد ترک در ساختمان های نوساز است.
تغییرات دما و گرمای شدید نیز، باعث انقباض و انبساط مواد ساختمانی می شوند در نتیجه ترک و شکاف های ناگهانی ایجاد می کند.
تغییرات رطوبتی مانند نفوذ آب به داخل ساختمان، تراکم ترابری خاک، یخ زدگی، گرد و غبار، انقباض خاک، ویبر و تراش های مکانیکی نیز از علل دیگر شکاف ساختمان های نوساز هستند.
علت ترک خوردن ساختمان قدیمی
اینکه ساختمان های قدیمی دچار شکاف و ترک شوند، اتفاق دور از ذهنی نیست زیرا این سازه ها به مرور زمان دچار فرسایش و پوسیدگی شده اند. عدم نگهداری مناسب و تعمیرات زیاد در این ساختمان ها موجب فرسودگی و ایجاد ترک می شود.
انقباض خاک و تغییرات در زیرساخت سازه نیز، موجب ایجاد ترک در دیوار و سقف و… می شوند.
علت ترک خوردن ساختمان بتنی
بتن ماده ای بسیار سخت و محکم است که در قسمت های مختلف ساختمان سازی، از جمله سقف به کار می رود. ترک در بتن فونداسیون و بتن کف رایج ترین شکاف هایی است که در ساختمان های اسکلت بتنی به چشم می خورد.
عدم وجود میلگرد کافی یا جایگذاری اشتباه، نفوذ نمک و مواد خورنده در بتن، اشتباهات رایج در طراحی و اجرای سازه، کافی نبودن درزهای انبساط، تغییر در حجم ناشی از نشست بتن خمیری مهم ترین علل ترک خوردن ساختمان های بتنی است.
علت ترک خوردن ساختمان فلزی
فشار نیروهای وزنی مانند تجهیزات سنگین، ماشین آلات، ویترین ها و… مهم ترین عللی هستند که موجب ایجاد ترک در ساختمان های اسکلت فلزی می شوند.
البته عدم رعایت استانداردهای ساخت و سازی، تغییرات حرارتی و انقباض و انبساط فلزات، خوردگی و زنگ زدگی، تعمیر نکردن منظم نیز موجب گسترش آسیب ها و ترک های ساختمان می شوند.
برای جلوگیری از ترک ها و افزایش استحکام ساختمان های اسکلت فلزی، طراحی دقیق، استفاده از مواد با کیفیت، رعایت استانداردها، و تعمیر و نگهداری منظم از اهمیت بسیاری برخوردار است.
چگونه از ایجاد ترک در انواع ساختمان جلوگیری کنیم؟
برای جلوگیری از ایجاد ترک در ساختمان، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
1. طراحی صحیح
ساختمان را به دقت طراحی کنید! این مرحله از اهمیت بالایی برخوردار است. طراحی باید توسط مهندسان متخصص انجام شود و معیارهای نیرویی، زلزله ای و محیطی رعایت شوند تا از اتفاقات ناگهانی مانند ترک و شفاف جلوگیری کند.
2. مواد باکیفیت
از مواد با کیفیت و استاندارد استفاده کنید تا ساختمان مقاوم شود! انتخاب مواد با کیفیت و مطابق با استانداردها بسیار مهم است. برای مثال، بتن باید مطابق با نیازها تراکم شود و فولاد باید با استانداردهای مربوط به مقاومت و انعطاف پذیری انتخاب شود. بتن خود متراکم گزینه بسیار مناسبی برا انجام این کار است.
3. رعایت استانداردها
در تمام مراحل ساخت، استانداردهای معتبر را رعایت کنید! در همه مراحل ساخت، استفاده از استانداردهای معتبر و مربوط به طراحی و ساخت بسیار حیاتی است. این استانداردها برای اطمینان از کیفیت ساختمان و ایمنی ساکنان تعیین شده اند.
4. نگهداری دوره ای
ساختمان را به طور دوره ای بررسی کنید، تا هر ترک یا آسیبی که دارد را سریع تر شناسایی کنید. بررسی دوره ای و نگهداری ساختمان می تواند به شناسایی زود هنگام ترک ها و آسیب ها کمک کند. این اقدام از توسعه ترک ها جلوگیری می کند.
5. کنترل دما
تغییرات حرارتی را کنترل کرده و از تکنولوژی های مهندسی استفاده کنید. تغییرات حرارتی موجب ایجاد ترک در سازه می شوند. استفاده از تکنولوژی ها و مهندسی مناسب برای کنترل تغییرات دما اهمیت زیادی دارد.
6. مانیتورینگ مداوم
سیستم های مانیتورینگ را برای پایش وضعیت ساختمان استفاده کنید. سیستم های مانیتورینگ برای پایش وضعیت ساختمان و تشخیص زودهنگام ترک ها و آسیب ها بسیار مفید هستند. این سیستم ها به ساکنان و مدیران اطلاع می دهند که آیا ساختمان در وضعیت عادی قرار دارد یا نه؟!
7. مدیریت بارها
بارهای وزنی را به دقت مدیریت کنید. هنگام نصب تجهیزات سنگین یا تغییرات در ساختمان، بارهای وزنی را به دقت مدیریت کنید تا ساختمان تحت فشارهای زیادی قرار نگیرد.
8. کنترل تغییرات خاک
در مناطق خاکی و فشرده، اقدامات مخصوص به خاک را انجام دهید. در مناطق دارای خاک های نرم یا مرطوب، اقدامات مخصوص خاک را انجام دهید. این اقدامات از حرکت های خاک و فشارهای آن بر ساختمان جلوگیری می کند.
9. مقاومت به زلزله
در مناطق زلزله خیز، از تکنولوژی های کنترل زمین لرزه استفاده کنید تا ساختمان مقاوم تر ساخته شود. این تکنولوژی ها به ساختمان مقاومت بیشتری در برابر نیروهای زلزله می دهد.
در این مطلب به بررسی علل ترک خوردگی ساختمان های بتنی، فلزی، نوساز و قدیمی پرداختیم. سپس راه های جلوگیری از آن معرفی شد. به وجود آمدن شکاف یا ترک های متعدد در مواد ساختمانی مانند بتن، فولاد، چوب، یا سایر مصالح جزو معدود مواردی است که با آن مواجه می شویم. زلزله، انقباض و انبساط مواد، بارهای وزنی، عدم نگهداری صحیح و… مهم ترین مواردی هستند که موجب ترک خوردن ساختمان می شوند.
علت ترک خوردن دیوار ساختمان چیست؟
دیوار ساختمان بیش از هر قسمت دیگری دچار شکاف می شود که در این مطلب علل آن مفصل توضیح داده شد.
عوامل ایجاد انواع ترک در ساختمان ها چیست؟
نشست فونداسیون، نوع مصالح مصرفی، ضعف در طراحی و اجرا، زنگ زدگی میلگرد و…