آزبست چیست و چه خطراتی دارد؟

آزبست ماده‌ای است که از ترکیب‌های معدنی منیزیم و سیلیسیوم ساخته‌شده و اغلب در طبیعت یافت می‌شود. این محصول به‌صورت طبیعی در الیاف معدنی و سنگ‌ها وجود دارد و چون در برابر گرما و آتش مقاوم است، به‌عنوان ماده‌ای نسوز به‌کار می‌رود. ما در این مقاله می‌خواهیم به این سوال که آزبست چیست، چه کاربردهایی دارد و به چه دلیل استفاده از آن خطرناک است، پاسخ دهیم. اگر می‌خواهید در این زمینه بیشتر بدانید تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

فایل صوتی این مطلب

ویدئوی آزبست

آزبست چیست؟

آزبست در اصل به تعدادی از کانی‌ها گفته‌می‌شود که سیلیکات‌های آن طی فرآیندهایی هیدراته می‌شوند. این محصول از ملکول‌های درشت و غول‌پیکر یک بُعدی ساخته‌شده‌ که در کنار هم جای گرفته‌اند.

کاربرد اصلی آزبست چیست؟

آزبست به این دلیل که ماده‌ای نسبتا ارزان‌قیمت بوده، کاربردهای گسترده‌ای در صنایع دارد. معمولا از این محصول در کارهای عمرانی استفاده می‌شود. از مهم‌ترین کاربردهای این ماده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• صنایع ساختمانی
• صنایع نساجی
• درزگیرهای آزبستی
• کاغذها و تخته‌های آزبستی
• پلاستیک‌ها
• صنایع اتومبیل‌سازی

فرآورده‌های آزبستی

ذرات آزبست بسیار ریز و غیرقابل رویت هستند، حتی در هنگام تنفس به اعماق ریه نفوذ می‌کنند و برای همیشه در آن‌جا می‌مانند؛ به‌همین دلیل بسیاری از افرادی که در صنایع مختلف با این ماده سروکار دارند، ممکن است به سرطان ریه و بسیاری از بیماری‌های ریوی دیگر مبتلا شوند. مهم‌ترین فرآورده های آزبستی در دسته‌های زیر قرار می‌گیرند.

محصولات آزبستی سیمانی

لوله‌های آزبست سیمانی، ناودانی و صفحات ایرانیت

جامه‌‌های نسوز

 لباس، جلیقه، نمدها و دیگر مواد نسوز

کاغذهای آزبستی

پوشش لوله‌ها و عایق‌های الکتریکی

مواد مالشی و حرارتی

صفحه کلاچ، لنت ترمز و انواع واشر

به‌ عنوان ماده پرکننده

 در آسفالت، رنگ شیمیایی، کاشی و پلاستیک

مهمترین ویژگی‌های آزبست

آزبست‌ها دارای ویژگی‌های مختلفی هستند و به‌همین دلیل می‌توان از آن‌ها در بسیاری از صنایع استفاده کرد. مهم‌ترین ویژگی‌های آن را در ادامه توضیح می‌دهیم.

غیرقابل اشتعال

آزبست در برابر گرما یا فشار بسیار زیاد، مقاومت بالایی از خود نشان می‌دهد؛ از همین رو برای صنایعی که با آتش و گرما مستقیم در ارتباط هستند، می‌تواند گزینه ایده‌آلی باشد.

غیرخورنده

الیاف آزبست در شرایط مرطوب و نمناک زنگ نمی‌زند یا دچار خوردگی نمی‌شود. لوله‌هایی با این جنس که در معرض خاک سنگین و خورنده قرار دارند، هیچ‌گونه فعل و انفعالی از خود نشان نمی‌دهند.

استحکام کششی بالا

الیاف آزبست‌ها از استحکام کششی نسبتا مطلوبی برخوردار هستند.

بی اثر بودن

آزبست‌ها نسبت به مواد شیمیایی بی‌اثر هستند و در مقابل این مواد نمی‌توانند واکنشی از خود نشان دهند.

علت خطرناک بودن آزبست چیست؟

بسیاری از افرادی که مرتبا با این ماده سروکار دارند، دچار عوارض خطرناک و بسیاری از بیماری‌ها مانند سرطان می‌شوند. بعد از سرب و جیوه، آزبست خطرناک‌ترین ماده برای سلامتی انسان است. میزان خطرناک بودن این ماده با تغییر روش‌های استفاده از آن، کاهش پیدا نمی‌کند؛ بلکه تنها راه‌حل برای مقابله با آثار سوء آن، حذف کامل استفاده از این محصول در صنایع است.

آزبست در ساختمان چه کاربردی دارد؟

این ماده در ساختمان‌سازی به شکل ورقه‌های تخت یا صفحه‌ای استفاده می‌شود که جهت پوشش سقف یا به‌عنوان سقف کاذب، آجرهای آزبست سیمان، لوله‌های انتقال مایع با فشار بالا و ورقه‌های کف‌پوش ساختمان به کار می‌رود.

همان‌طور که گفته‌شد، این ماده غیرقابل احتراق، عایق حرارت و الکتریسیته خوبی است و باعث افزایش جذب‌کنندگی سیمان می‌شود. به هراندازه که طول الیاف آزبست بیشتر باشد، مقاومت این محصول بالاتر و کیفیت آن هم بیشتر می‌شود.

در نتیجه ورق سیاه و ورق گالوانیزه موردنظر مقاومت بیشتری خواهد داشت و قیمت ورق گالوانیزه هم بیشتر می‌شود. میزان الیاف آزبستی در صنایع مختلف 10 تا 16 درصد و عمده‌ این الیاف کریزوتیل، آموسیت و کروسیدلیت است.

چگونه می‌توان از خطرات آزبست جلوگیری کرد؟

بهترین کار این است که از این ماده به‌طور کلی در صنایع مختلف استفاده نشود. اگر در برخی از کاربردها استفاده از آن لازم باشد، باید از دستگاه تصفیه‌کننده هوا استفاده کنید. این دستگاه‌ها مجهز به فیلترهایی هستند که آزبست را از محیط حذف می‌کنند. با عبور هوا از این فیلترها، ذرات معلق به دام می‌افتند و حذف می‌شوند.

در صنایع ساختمانی هم می‌توانید از پلی وینیل، پلی پروپلین، الیاف طبیعی سلولزی، بامبو، سیسال در تولید ورق‌های سیمانی استفاده کنید. به جای استفاده از لوله‌های چدنی که از آزبست تولید می‌شوند، شما می‌توانید از لوله سیمانی تقویت‌شده با فولاد و پلی‌استر استفاده کنید.

سخن پایانی

آزبست اولین بار برای آبکاری سرامیک در دوره پارینه سنگی استفاده‌شد. بسیاری از وسائلی که در گذشته از این ماده تهیه می‌شدند، در فنلاند، روسیه، نروژ و سوئد دیده‌شده‌است. این مواد به دلیل تولید الیاف ریز و نفوذ آن‌ها در ریه، باعث ایجاد بسیاری از بیماری‌ها از جمله آسم می‌شوند. در گذشته استفاده از این محصول در صنعت ساختمان‌سازی بسیار پرکاربرد بود؛ در حالی که امروزه به‌دلیل عوارضی که دارد، استفاده از آن به حداقل رسیده است. نظر شما چیست؟ آیا این ماده را می‌شناسید یا اینکه قبلا تجربه استفاده از آن را داشته‌اید؟ می‌توانید در بخش ارسال نظرات، سوالات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول