منظور از فلز غیرآهنی چیست؟
دسترسی سریع به محتوای این مطلب
فلز غیر آهنی، نوعی فلز است که در ترکیب شیمیایی آن از آهن به مقدار زیاد استفاده نشده باشد. به کلمهی «مقدار زیاد» دقت کنید! فلزات آهنی مقداری ترکیبات شیمیایی در خود دارند؛ این در حالی است که ترکیبات شیمیایی، دارای آلیاژهای غیر آهنی کمتر از یک درصد وزنی هستند. اگر درصد زیادی از ترکیب فلز را آهن تشکیل دهد، به طوری که اولین یا دومین عنصر فراوان در ترکیب شیمیایی فلز باشد، آن فلز، آهنی محسوب میشود.
خصوصیات مشترک فلز غیرآهنی چیست؟
به علت فراوانی فلزاتی که در دستهی فلزات غیر آهنی قرار دارند، تعیین خصوصیات مشترک این فلزات، تقریباً غیر ممکن است. برخی از فلزات غیر آهنی، سخت و شکنندهاند و برخی دیگر، نرم و شکلپذیر. برخی از این فلزات برای مصارف برودتی ساخته شدهاند و برخی دیگر، برای مقاومت در برابر دماهای شدید.
تفاوتهای انواع مختلف فلزات غیر آهنی، از شباهتهای آنها بیشتر است. برخی از خصوصیات مشترک فلزات غیر آهنی به شرح زیر است:
- فلزات غیرآهنی در یک چیز مشترک هستند: زنگ نمیزنند؛ ولی به این معنی نیست که دچار خوردگی نمیشوند.
- برخی از فلزات غیر آهنی به شدت نسبت به خوردگی حساس هستند؛ به این دلیل که آلیاژهای فلزی غیر آهنی، آهن زیادی ندارند و از آنجایی که زنگار از اُکسید آهن به وجود میآید، پس آهنی وجود ندارد تا اُکسید آهنی تولید کند.
- از دیگر ویژگیهای مشترک فلزات غیر آهنی این است که خواص آهنربایی ندارند.
تقریباً در ترکیب شیمیایی تمامی آلیاژهای فلزی، مقداری آهن وجود دارد. اما این مقدار آهن، باعث نمیشود که به این آلیاژها، آلیاژ آهنی بگوییم. محتوای آهن آلیاژهای غیر آهنی به طور کلی کمتر از یک درصد وزنی است.
چند نمونه از فلزات غیرآهنی
امروزه در صنعت، از انواع مختلفی از فلزات غیر آهنی استفاده میشود؛ لیست زیر مربوط به رایجترین انواع این فلزات میباشد:
- آلومینیوم
- مس
- نیکل
آلومینیوم
آلومینیوم، نوعی آلیاژ غیر آهنی است که به طور گسترده در صنعت استفاده میشود. فرم تصفیهنشدهی آن، رنگ نقرهای دارد. فرم بدون آلیاژ آن، شکلپذیری بیشتری دارد و به اندازهی فولاد، سخت نیست. با این حال، در صورت افزودن عناصر آلیاژی و انجام عملیات حرارتی یا سختکاری، میتوان به این فلز، استحکام فراوانی بخشید.
آلومینیوم از فولاد سبکتر است. این فلز، در مواجهه با اکسیژن، لایهای محافظتی از اُکسید تشکیل میدهد که خطر خوردگی را در آن کاهش میدهد.
کاربردهای معمول آلومینیوم، شامل موارد زیر هستند:
- تجهیزات دریایی، مانند بالابرِ قایق و اسکله
- تجهیزات هوافضا، مانند مواد بهکاررفته در بدنهی هواپیما
- تجهیزات ساختمانی، مانند تیرها و ریلها
- انواع خاصی از ظروف آشپزی
مس
مس، یکی دیگر از آلیاژهای فلزی غیر آهنی است. رنگ این فلز، چیزی بین قرمز و قهوهای است. فرم غیر آلیاژی آن، نرمتر و شکلپذیرتر است و به اندازهی فولاد کربنی، مستحکم نیست. اما درست مثل آلومنیوم، برای بهبود خواص مکانیکی مس، میتوان آن را با سایر عناصر آلیاژی ترکیب کرد.
به آلیاژ حاصل از مس و قلع، برنز میگویند؛ این در حالی است که آلیاژ حاصل از مس و مقدار قابل توجهی از روی را برنج مینامند. کاربردهای معمول مس خالص و فرمهای آلیاژی آن، شامل موارد زیر هستند:
- اجزای الکتریکی، مانند سیمها، پایانهها و سایر اتصالدهندهها
- لولهکشی
- ابزارآلات
- کارهای تزیینی
نیکل
نیکل از دیگر آلیاژهای غیر آهنی رایج است. سه مورد از مهمترین ویژگیهای نیکل، سختی، کارایی مناسب در محیطهایی با دمای بالا و پایین و همچنین مقاومت در برابر خوردگی است. معمولاً نیکل در فرم خالص استفاده نمیشود و مثل دو فلز قبلی، برای بهبود خواص مکانیکی و شیمیایی آن با عناصر دیگر، آلیاژ میشود. کاربردهای رایج نیکل و آلیاژهای بر پایهی آن، شامل موارد زیر هستند:
- تجهیزات برودتی، مانند تانکها
- تجهیزات مربوط به بخشهایی با حرارت بالا در هوافضا، مانند اجزای اتاق احتراق و تجهیزات دریایی
در این مطلب در مورد ویژگیهای فلز غیرآهنی صحبت شد. همچنین اشاره کردیم که آلومینیوم، نیکل و مس در دستهی فلزات غیر آهنی جایدارند. البته دقت داشته باشید که لیست بالا شامل همهی فلزات غیر آهنی نیست. تنگستن، تیتانیوم، روی، نقره، طلا، پلاتین، سرب و بسیاری از فلزات دیگر نیز جزء فلزات غیر آهنی محسوب میشوند.