منظور از فلز غیرآهنی چیست؟

فلز غیرآهنی، نوعی فلز است که در ترکیب شیمیایی آن مقدار قابل توجهی از آهن حضور نداشته باشد. به کلمه‌ی “قابل توجه” دقت کنید! فلزات آهنی مقداری ترکیبات شیمیایی در خود دارند؛ این در حالی است که ترکیبات شیمیایی، آلیاژهای غیرآهنی کمتر از یک درصد وزنی است. اگر آهن درصد زیادی از ترکیب فلز را تشکیل دهد، بطوری ‌که اولین یا دومین عنصر فراوان در ترکیب شیمیایی فلز باشد، فلز آهنی محسوب می‌شود.

خصوصیات مشترک فلزات غیرآهنی چسیت؟

به علت فراوانی فلزاتی که در دسته‌ی فلزات غیرآهنی قرار می‌گیرند، تعیین خصوصیات مشترک این فلزات تقریبا غیرممکن است. برخی از فلزات غیرآهنی سخت و شکننده‌اند، و برخی دیگر نرم و شکل پذیر. برخی از این فلزات برای مصارف برودتی ساخته شده‌اند و برخی دیگر برای مقاومت در برابر دماهای شدید.

تفاوت‌های موجود میان انواع مختلف فلزات غیرآهنی از شباهت‌های آن‌ها بیشتر است. برخی از خصوصیات مشترک فلزات غیرآهنی به شرح زیر است:

• فلزات غیرآهنی در یک چیز مشترک هستند: زنگ نمی‌زنند؛ این بدان معنی نیست که آن‌ها دچار خوردگی نمی‌شوند.
• برخی از فلزات غیرآهنی بشدت نسبت به خوردگی حساس هستند؛ دلیل این موضوع این است که آلیاژهای فلزی غیرآهنی، مقدار قابل توجهی آهن ندارند و زنگار در واقع اکسید آهن است؛ پس آهنی وجود ندارد تا اکسید آهنی تولید کند.
• از دیگر ویژگی‌های مشترک فلزات غیرآهنی این است که خواص آهن‌ربایی ندارند.

تقریبا در ترکیب شیمیایی تمامی آلیاژهای فلزی، مقداری آهن حضور دارد. اما این مقدار آهن باعث نمی‌شود که به این آلیاژها ، آلیاژ آهنی بگوییم. محتوای آهن آلیاژهای غیرآهنی به طور کلی کمتر از یک درصد وزنی است.

چند نمونه از فلزات غیرآهنی

امروزه در صنعت از انواع مختلفی از فلزات غیرآهنی استفاده می‌شود؛ لیست زیر مربوط به رایج‌ترین انواع این فلزات می‌باشد:

• آلومینیوم
• مس
• نیکل

آلومینیوم 

آلومینیوم نوعی آلیاژ غیرآهنی است که به طور گسترده درصنعت استفاده می‌شود. فرم تصفیه نشده‌ی آن رنگ نقره‌ای دارد. فرم بدون آلیاژ آن، شکل‌پذیری بیشتری دارد و به اندازه‌ی فولاد سخت نیست. با این حال در صورت افزودن عناصر آلیاژی و انجام عملیات حرارتی یا سخت‌کاری، می‌توان به این فلز استحکام فراوانی بخشید.

آلومینیوم از فولاد سبک‌تر است. این فلز لایه‌ای محافظتی از اکسید در مواجهه با اکسیژن تشکیل می‌دهد که به آن در کاهش خطر خوردگی کمک می‌کند.

کاربردهای معمول آلومینیوم شامل موارد زیر هستند:

•  تجهیزات دریایی مانند بالابرِ قایق و اسکله
• تجهیزات هوافضا مانند مواد بکار رفته در بدنه‌ی هواپیما
• تجهیزات ساختمانی مانند تیرها و ریل‌ها
• انواع خاصی از ظروف آشپزی

مس

مس یکی دیگر از آلیاژهای فلزی غیرآهنی است. رنگ این فلز چیزی بین قرمز و قهوه‌ای است. فرم غیرآلیاژی آن نرم‌تر و شکل‌پذیرتر است و به اندازه‌ی فولاد کربنی مستحکم نیست. اما درست مثل آلومنیوم، برای بهبود خواص مکانیکی مس نیز می‌توان آن را با سایر عناصر آلیاژ کرد.

به آلیاژ حاصل از مس و قلع، برنز می‎گویند؛ این در حالی است که به آلیاژ حاصل از مس و مقدار قابل توجهی از روی، برنج گویند. کاربردهای معمول مس خالص و فرم‌های آلیاژی آن شامل موارد زیر هستند:

• اجزا الکتریکی مانند سیم‌ها، پایانه‌ها و سایر اتصال‌دهنده‌ها
• لوله برای لوله‌کشی
• ابزارآلات
• کارهای تزیینی

نیکل

نیکل از دیگر آلیاژها‌ی غیرآهنی رایج است. سه مورد از مهمترین ویژگی‌های نیکل، سختی، کارایی مناسب در محیط‌های با دمای بالا و پایین و همچنین مقاومت در برابر خوردگی است. معمولا نیکل در فرم خالص استفاده نمی‌شود و مثل دو فلز بالا برای بهبود بخشیدن به خواص مکانیکی و شیمیایی با عناصر دیگر آلیاژ می‌شود. کاربردهای رایج نیکل و آلیاژهای بر پایه‌ی آن شامل موارد زیر هستند:

• تجهیزات برودتی مانند تانک‌ها
• تجهیزات مربوط به بخش با حرارت بالا در هوافضا مانند اجزای اتاق احتراق و تجهیزات دریایی 

سخن پایانی

در این مطلب در مورد ویژگی های غیرآهنی صحبت شد. همچنین اشاره کردیم که آلومینیوم، نیکل و مس در دسته فلزات غیرآهنی جای دارند. البته دقت داشته باشید که لیست بالا شامل همه‌ی فلزات غیرآهنی نیست. تنگستن، تیتانیوم، روی، نقره، طلا، پلاتین، سرب و بسیاری از فلزات دیگر نیز جز فلزات غیرآهنی محسوب می‌شوند.